Δευτέρα 21 Μαΐου 2018

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ Ι. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΙΑ Τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ



Κατά τήν λεύθερη περίοδο το θνικο μας βίου, πού συμπίπτει μέ τήν δρυση (±1830) καί πορεία το λληνικο Κράτους, γεννται καί διαμορφώνεται καλλιεργούμενη, στούς κύκλους πολιτικν καί διανοουμένων κυρίως, (δθεν) ντίθεση λληνισμο καί ρθοδοξίας. Στρατηγός ωάννης Μακρυγιάννης προσφέρει σαφ μαρτυρία λληνορθοδόξου φρονήματος.

* * *

1. Ο πιχειρούμενες συνήθως προσεγγίσεις το προσώπου κα το ργου το Στρατηγο Μακρυγιάννη π τος κάθε εδους ρευνητές του (στορικούς, πολιτειολόγους, κοινωνιολόγους, φιλοσόφους κ.λπ.) διακρίνονται γι τν ντιφατικότητά τους. Γιατί ποικίλλουν ο φετηριακς δεολογικς τοποθετήσεις τν ρευνητν κα κάθε φορὰ ὁ Μακρυγιάννης θεωρεται μέσα π διαφορετικ δεολογικ πρίσμα. Κα εναι γεγονς τι χει πανειλημμένα δεινοπαθήσει, διότι δν εναι λίγοι κενοι πο πιχειρον ν «χρησιμοποιήσουν» τ κείμενα το Μακρυγιάννη, γι ν στηρίξουν –κα σ’ ατόν– τ δεολογικό τους «πιστεύω». Τ φοβερότερο σ’ ατς τς περιπτώσεις εναι τεμαχισμς το Μακρυγιάννη, ταν λείπουν τ κατάλληλα κλειδι ρμηνείας του, κα τ ποα πρέπει ν ναζητηθον στ δια τ κείμενά του. Γι’ ατ προκύπτει Μακρυγιάννης τν συντηρητικν, Μακρυγιάννης τν προοδευτικν κα νίοτε κα νας «τρελλός» Μακρυγιάννης, λων κείνων πο θέλουν ν παλλαγον π τν νοχλητικ «θρησκοληψία» του, δηλαδ τ ρωμαίϊκη εσέβειά του.

Χωρς ν διεκδικ τ λάθητο, πιστεύω μετακίνητα τι στν Μακρυγιάννη διακρίνουμε μιάν νιαία στάση ζως σ μία διατάρακτη διαχρονία. τσι, ο διακριβώσεις κα τοποθετήσεις του στ σύγχρονή του πραγματικότητα μπορον –κα πρέπει– ν λέγχονται πιστημονικά, κα εναι ελογο ν διαπιστώνονται νίοτε δυναμίες κα στοχίες νεπάρκειες, ποτ μως θελημένες παραποιήσεις κα διαστρεβλώσεις.

λα ατ εναι φυσικ κα νόμιμα, διότι Στρατηγς χει τ δικό του ρμηνευτικ πρίσμα. προσωπικότητά του μως μένει νιαία κα σταθερ προσανατολισμένη στν παράδοση το Γένους κα σύνολη τν δεολογία του.


Πατρίς-Θρησκεία

2. δεολογικς κόσμος το Μακρυγιάννη συνοψίζεται κα κφράζεται μ δύο παράλληλες ννοιες, πο σ’ λο τ ργο του συνυπάρχουν διαίρετα, τν Πατρίδα κα τΘρησκεία. Ο δύο ατς θεμελιακς ννοιες εναι συνισταμένη τς ποστάσεώς του, πως κα κάθε Ρωμηο (λληνορθοδόξου). Γι τν Μακρυγιάννη, κα τν νθρωπο πο ατς νοε ς λληνα, πατρίδα κα θρησκεία «εναι τ πν». Ατ σημαίνει πς δν ποτελον δύο π τ διάφορα στοιχεα τς λληνικς ταυτότητας, λλ τν δια τν ταυτότητα κα παρξη το Ρωμηο. Ποι εναι μως τ δεολογικ φορτίο τν ννοιν ατν στ συνείδηση το Μακρυγιάννη.

Θρησκεία: Εναι ρθοδοξία, «νυπόστατος πίστις» τν Πατέρων κα γίων το Γένους μ λες τς συχαστικς πρακτικές της (σκηση-μετάνοια- πνευματικ γώνα γι σωτηρία/θέωση). Εναι παράδοση το εσεβος λληνικο λαο. Ο κκλησίες κα τ μοναστήρια εναι ο χροι πραγματώσεως τς ρθοδοξίας κα συνάμα διαμορφώσεως το νθρώπου το Μακρυγιάννη, το «χριστιανο ρωμηο», πως θλεγε φαναριώτης λόγιος το διαφωτισμο, Δημητράκης Καταρτζς. να διαίτερο χαρακτηριστικό τς θρησκευτικς συνείδησης το Μακρυγιάννη εναι νεξιθρησκία του. Ατημά του μετακίνητο εναι, κάθε νθρωπος ν μπορε λεύθερα ν λατρεύει τν Θε σύμφωνα μ τ θρησκεία του. να ατημα, πο σκανδαλίζει τος συντηρητικος τς θρησκείας κα παρασύρει σ παρερμηνεες σους πορρίπτουν τ θρησκευτικ κλίμα το Στρατηγο. ς πατερικ μως ρθόδοξος Μακρυγιάννης δέχεται τν λευθερία το νθρωπίνου προσώπου κα δν μπορε ν νεχθε τν ποιαδήποτε ναίρεσή της. θρησκεία γι’ ατν δν εναι μία (πιβαλλόμενη) δεολογία, λλ νέργεια λευθερίας, λεύθερη δηλαδή προσωπική πιλογή. Ε τις θέλει…


ντιμάχεται τήν αρεσιν

ν μως εναι τόσο θετικς κα νοικτς στ θρησκευτικ λευθερία, μ νυποχώρητο πάθος ντιμάχεται τν αρεση, τ νόθευση τς ρθόδοξης παράδοσης, ποία εναι τ πρωταρχικ συστατικό τς συνειδήσεως το Γένους.

Δν μπορε ν νεχθε τν «ρχίθρησκο» (δρυτ λλης θρησκείας) Καΐρη, πως κα κείνους τος λληνες, πο ποδουλώνουν τ φρόνημά τους στν τεροδοξία τν δυτικν μισσιοναρίων (σήμερα θ λέγαμε: στν θεΐα το δυτικο νατολικο μπεριαλισμο).


λοι ατο γι τν Μακρυγιάννη εναι ατόχρημα χθροί το Γένους. θρησκεία σώζει τν λληνορθόδοξο πολιτισμ ς τρόπο ζως κα διαφοροποιε τ Γένος π τ Φραγκι κα τν Τουρκιά.

Πατρίδα το Μακρυγιάννη εναι χρος πραγμάτωσης τς θρησκείας του, τς ρθοδοξίας. Κα γι’ ατ πρέπει ν εναι λεύθερη. Γι ν ατοπραγματώνεται ρθόδοξος λλην κα πολιτισμός του. πατρίδα μόνο ς κοινωνία δικαιοσύνης, σοτιμίας κα (ρωμαίικης) δημοκρατίας μπορε ν νοηθε. Κα ατ εναι δυνατ μέσα στ Χάρη το Θεο. «Χωρς ρετ κα θρησκεία δν σχηματίζεται κοινωνία, οτε βασίλειον» (πομνημονεύματα). ν λληνικ πατρίδα ποδεσμευθε π τν παραδοσιακ θρησκεία, λλοτριώνεται. στόχος λων τν θνικν γώνων εναι «ν λευθερωθ μ τ δύναμη το Θεο πατρική μας γ κα ν δοξασθ τ’ νομά Του κα ν λαμπρυνθ σταυρς τς ρθοδοξίας» (πομν.). Ατ εναι τ πλαίσιο, στ ποο κινεται μεγαλοϊδεατισμς το Μακρυγιάννη, πο εναι καθαρ ρωμαίικος. μετακίνητος πόλος εναι Πόλη κα μαζί της Ρωμηοσύνη, οκουμενικότητα τς λληνορθόδοξης Ρωμανίας.


Θά λεγε τά δια κριβς καί σήμερα

Μιλώντας γι τν Πατρίδα Μακρυγιάννης κστασιάζεται, γίνεται λυρικς κα γεμίζουν δάκρυα τ μάτια κα καρδιά του: «χ, πατρίδα μου, δ θ σ’ φήσουν ζωντανή…κα κιντυνεύεις…εσαι ς τν γκρεμν ν τζακιστς, ν χαθς…», «Καημένη πατρίδα, δν θ σωθονε τ δεινά σου… κα εμαι δυστυχής, κα κλαίγω κα τν δυστυχισμένη μου πατρίδα» (πομν.). Εναι ρκισμένος «πατριδοφύλακας» – κα ατ το τ ναγνωρίζουν λοι. ν ζοσε σήμερα τά δια θά λεγε.


3. τσι ξηγεται κριτικ ποστασιοποίηση κα νελέητη πολεμική το Μακρυγιάννη γι διάφορα περοχικ πρόσωπα. Πολεμε τν βασιλέα θωνα, χι μως γιατί ποτάσσεται σ κάποια δυτικ ννοια δημοκρατίας – φραντσέζικου λ.χ. τύπου. δημοκρατία το Μακρυγιάννη εναι ρωμαίικη κα διασφαλίζεται μέσα στ κκλησιαστικ σμα ς σοτιμία κα μοτιμία, ς πιστότητα ρχόντων κα ρχομένων στ θέλημα το Θεο, ς ν Χριστ νότητα κα γαπητικ λληλοπεριχώρηση τν προσώπων. Γι τς ξενόφερτες ννοιες δημοκρατίας θ πε: «ατ τ σύστημα τς δημοκρατίας δν τ θέλομεν ο τίμιοι νθρωποι» (πομν.). Πολεμε τν θωνα, ταν συντρέχει στν λλοίωση τς παράδοσης. δ ντάσσεται μάχη του στ Βουλ γι τ ρθρο 40 το Συντάγματος (ατημα ρθοδόξου διαδόχου). Τ διο μένει ξω π κάθε μισαλλοδοξία κα χει τ δια κίνητρα ντίθεσή του πέναντι στν «παπιστ» Κωλέττη κα τος δυτικόφρονες, μ πρτο τν Καΐρη, γιατί ς γεσία (πολιτικ κα πνευματικ) λλοιώνουν ατ τ σχέση πατρίδας κα θρησκείας κα λλάζουν τ ρωμαίικο. Μ τ δράση τους διακόπτεται συνέχεια το Γένους. λος γώνας το Μακρυγιάννη στιαζόταν στν προσπάθεια ν μποδίσει ατ τν λλοτριωτικ διαδικασία, πο ντάθηκε μ τν δρυση το λληνικο Κράτους. Γι’ ατ χύνει «καυτερ δάκρυα», βλέποντας τν Κίννη (King) κα τος γγλοαμερικανος μισσιοναρίους ν θέλουν ν διαστρέψουν τν λληνα κα ν τν ξευρωπαΐσουν.


Τόν νδιέφερε ζωή τς ρθοδοξίας – σωτηρία το Γένους

γωνία το Μακρυγιάννη ταν ν περιφρουρήσει τ ζω τς ρθοδοξίας κα ν σώσει τ συνέχεια το Γένους. Εχε δ καθαρ συνείδηση τς συνέχειας το λληνισμο. Κα εναι στ σημεο ατ πο συχν παρεξηγεται. ναφέρεται λ.χ. στος ρχαίους, στ Λυκοργο, τ Σωκράτη, τν Πλάτωνα… Δν εναι μως οτε οτοπικς ρχαιολάτρης, οτε γνοε τ θέση ατν τν νομάτων στν στορία μας. πωσδήποτε θ εχε δε κα ατς ρχαίους σοφος σ νάρθηκες κκλησιν μας. Τος πικαλεται, γιατί τος θεωρε συνεχς ζωντανούς, ς μάρτυρες τς συνέχειας τς πατρώας εσέβειας πο πειλεται στς μέρες του. Τος καλε ν λέγξουν τος πογόνους τους, πο κινδυνεύουν ν χωρισθον π τν λήθεια πο κενοι πόθησαν ν γνωρίσουν.


ράματα καί θάματα

4. Ο δύο ατο πόλοι –Πατρίδα κα Θρησκεία- συνθέτουν μιάν νότητα ζως. κόσμος το Μακρυγιάννη δν εναι μιά δική του διορρυθμία. Εναι κόσμος τς πλατις λαϊκς βάσης στν πλειονότητά της. Κα τοτο φαίνεται π τ πρόσωπα, πο σχετίζονται μαζί του. Μόνο ο μεγαλοαστο, ο πολιτικοί κα ο διανοούμενοι εχαν δη ρκετ ποστασιοποιηθε κα ποταχθε στν Ερώπη. Τ κλίμα, στ ποο ατς ζε, εναι τ νιαο πλαίσιο τν λαϊκν νοοτροπιν κα πρακτικν, πο διέσωζε κόμη τ συνέχειά του. Μία συνέχεια πο θ κταθε μέχρι τν Παπαδιαμάντη κα τ δικό του κύκλο. Τ παρελθν μέσα σ’ ατ τ κλίμα ζοσε ς παρόν, ζωνταν κα πολυδύναμο. Γι’ ατ συγχρονία κρίνεται μ τ παραμόνιμα κα μετάβλητα ρθόδοξα κριτήρια.

Ν γιατί μιλήσαμε γι νότητα προσώπου στ Μακρυγιάννη. Μακρυγιάννης μένει πάντα διος. ν εναι «τρελλς» στ «ράματα κα θάματα», εναι τρελλς» κα στ «πομνημονεύματα». π κε λλωστε προέρχεται μεγάλο μέρος το πρώτου βιβλίου. Μακρυγιάννης τν ραμάτων εναι κα Μακρυγιάννης τν πομνημονευμάτων. Εναι τ διο νιαο κα διάτμητο πρόσωπο. Δύο ψεις λληλοσυμπληρούμενες τς διας κοινωνικς κα πολιτισμικς διάρκειας. ταν θεωρονται ποσπασματικ πομονώνονται κάποιες ψεις του, τότε χάνεται λος Μακρυγιάννης κα προβάλλεται νας νόθος -νύπαρκτος– Μακρυγιάννης. Μία καρικατούρα, πο μες χουμε φτιάξει.


5. νότητα ατ Πατρίδας κα Θρησκείας, στ ρωμαίικη κδοχή της, ναδύεται δυναμικ διαίτερα στ βιβλίο του, τ «ράματα κα θάματα». Τ βιβλίο ατ συνδέεται μεσα μ τος ερύτερους μεγαλοϊδεατικος ραματισμούς του. Μία νέα νάγνωσή του μ δήγησε νωρίς σ ρισμένα συμπεράσματα, πο δίνουν κάποιο κλειδ γι μία μεση ρμηνευτικ προσέγγισή τους, πο παρ τς ποιεσδήποτε ντιρρήσεις – πο πωσδήποτε θ πάρχουν – πιβεβαιώνουν σα επώθηκαν παραπάνω.

Στ «Ο-Θ» διαπιστώνει κανείς, τι:

α) Τ θρησκευτικονηπτικ στοιχεο συνδέεται μεσα μ τν πολιτικ σκοπιμότητα κα τν πατριωτισμό.

β) κφράζεται νας πέροχος πολιτικς ραματισμς το Μακρυγιάννη, πο τελε π τν μπνευση τν λαϊκν χρησμολογιν τς ποχς κα δίνει μίαν λλη- πολ προσωπικ διάσταση στν δεολογία το γνο Στρατηγο.

Στ συνάφεια μως ατ εναι ναγκαία μία διευκρίνιση. Σ’ λη τ διάρκεια τς δουλείας συνείδηση το Γένους ρδεύεται μ χρησμολογικ κα ποκαλυπτικ κείμενα, πο μιλον γι τν στορική του πορεία κα τ μέλλον του. Ατ συνεχίζεται ντονότερα τ 19ο αώνα, πο ο στορικς συγκυρίες πιταχύνονται. Τ κείμενα ατά, θρησκευτικ στν ρχή, παίρνουν μετ καθαρ πολιτικ χαρακτήρα κα κφράζουν μία συγκεκριμένη πολιτικ δεολογία: πικείμενη πτώση το σλάμ, νάγκη πνευματικς νανέωσης τν Χριστιανν κα ξαγγελία ναστάσεως το Χριστιανικο (ρθοδόξου) βασιλείου, δηλαδ το «ρωμαίικου». Σ’ λο ατ τ προφητικ πλέγμα κυριαρχε μιά μορφή: θρυλικς βασιλέας ωάννης, πρόσωπο μεσσιανικό, μ δραστηριότητες μως νδοκοσμικο χαρακτήρα. Θ ναστήσει τ ρωμαίικο, μ κέντρο τν Πόλη.

Πόσο μορφ ατ λέκτριζε τς συνειδήσεις φαίνεται π τν πόπειρα ταυτίσεώς του μ διάφορα γετικ πρόσωπα, πως λ.χ. τν ωάννη Καποδίστρια. Σημαντικ κείμενο στν δια κατεύθυνση ταν κα γνωστ προφητεία το γαθαγγέλου, πο νατυπώθηκε ρκετς φορς στ μέσα το 19ου αώνα. λες ο ναμενόμενες σημαντικς πολιτικς ξελίξεις τοποθετονται π τν « γαθάγγελο» στ δεκαετία το 1850 κα διαίτερα στ πέντε πρτα χρόνια, χρο στν ποο κινονται κα τ Ο-Θ. διαίτερα τ 1853 ναμενόταν τ τέλος τς θωμανικς κυριαρχίας.


Πατριωτική ατοέξαρσις

Σ’ ατ τ δεολογικ πλαίσιο, ζυμωμένο π τ συνείδηση το Γένους, ζε κα κινεται κα Στρατηγς Μακρυγιάννης. Τοτο φαίνεται διαίτερα στ τρίτο κα τελευταο μέρος τν Ο-Θ, πο περιέχει μία σειρ προσωπικν ραμάτων κα νείρων το Στρατηγο. Πρόκειται γι λλογη καταγραφ κ τν στέρων πραγματικν ραμάτων κα νείρων του, πο δν ξετάζουμε δ τ φύση τους, ν εχαν δηλαδ πνευματικ (θεϊκ) ψυχοπαθολογικ ατια. Γεγονς εναι τι καταγράφονται κ τν στέρων κα ναρμονίζονται μ τος θνικος ραματισμος το Μακρυγιάννη. συνείδησή του στν καταγραφή τους λειτουργε πωσδήποτε συμπληρωματικ κα σως κα κατασκευαστικά. Πέρα π σα βλέπει προβάλλει τν γωνία του, κα τς προσδοκίες του κα τ κυριαρχικ στοιχεα τς συνείδησής του. Μακρυγιάννης – νισχυόμενος κα π τ περιβάλλον του, πο τν βλεπε ς θνικ σωτήρα – πίστευσε σ μία στιγμή, τι καλετο π τν Θε ν διαδραματίσει κάποιον «περεκλεκτ ρόλο».

Στ Ο-Θ φαίνεται ατ βεβαιότητα γι κπλήρωση τν χρησμολογιν, ποκατάσταση το Γένους κα νάδειξή του σ κλεκτ γέτη του. Ταυτίζει τσι τν αυτό του μ τν σχατολογικ βασιλέα ωάννη. Δν πρόκειται μως γι κάποια γωπαθολογικ παρση, λλ γι πατριωτικ ατοέξαρση. Γιατί ατό, πο τελικ περισχύει, δν εναι τομικ δόξα, λλ ν Χριστ δόξα τς Πατρίδος.

τσι ξηγεται κα τ πότομο τέλος τν Ο-Θ. Τ γράψιμό τους σταμάτησε στς 24 Μαρτίου 1852, γιατί τν πομένη περίμενε τν παλήθευση τν ραμάτων κα νείρων του, κα κυρίως τν πτώση το θωνα. Τ Ο-Θ γράφτηκαν, γι ν διαβασθον μετ τ γεγονότα. Περιέχουν τ δικαιολόγηση κα νωθεν πιβεβαίωση τς θριαμβικς πορείας πο νέμενε Μακρυγιάννης, ποος, τσι, μεριμν γι τν στεροφημία του.

Βέβαια τ σα εδε δν πραγματοποιήθηκαν. Δν παιξε ποτ τν ναμενόμενο ρόλο. Προέβλεψε μως τν πτώση το θωνα, τν στορική του κρίση. Στ 1862 (12 κτωβρίου), κατ τν πανάσταση, γις το Στρατηγο θωνας, ναδεκτς κα μώνυμος το Βασιλέα, πρε π τ θρυμματισμένο βασιλικ θρόνο τ στέμμα κα τ κατέθεσε στ πόδια το πατέρα του, ν λας τν σήκωσε στος μους κα τν περιέφερε θριαμβευτικ στν θήνα. Οσιαστικ βασιλέας τς λλάδος, στω κα γι τς λίγες κενες στιγμές, ταν Μακρυγιάννης… Τ Ο-Θ δείχνουν τ μέτρα τς φιλοπατρίας το Στρατηγο κα ριοθετον τ θρησκευτικ ρθόδοξο πόστρωμά της.

Τ συμπέρασμά μας: Μακρυγιάννης σ’ λες του τς διαστάσεις μένει μάρτυρας τς παράδοσης το Γένους, σ μία κοσμογονικ καμπ τς πορείας του. νας, διάτμητος κα νιαος Μακρυγιάννης, νήκει σ’ λο τ Γένος κα μόνο σ’ ατό. Καμι μερίδα δν χει τ δικαίωμα ν τν διοποιηθε, γιατί κάθε μέρος νήκει στ λο, στν καθολικότητα, πο νσάρκωσε μεγάλος ατς Ρουμελιώτης, δηλαδ Ρωμηός.

* * *

Μέ τά δύο κείμενά του Μακρυγιάννης δείχνει τήν ναγκαία στάση το Ρωμηο-λληνορθοδόξου, καί τότε καί σήμερα, στούς ξένους καί στούς ξενόδουλους δικούς μας, πού σκέπτονται καί νεργον ς ξένοι στήν λλάδα καί χι ς λληνες, καί μάλιστα ρθόδοξοι. Τήν ρθοδοξία, πο νά τήν μάθουν; Στά μερικανικά κολλέγια καί Πανεπιστήμια στή Λέσχη Bilderberg;

Ζομε παράλληλες καταστάσεις μέ κενες τς ποχς το Μακρυγιάννη. οσία δέν λλάζει, μόνο λίγο τό πλαίσιο. ναμενόμενη πό τόν Στρατηγό καί τούς μοψύχους του νάσταση ποδείχθηκε χιμαιρική, διότι δέν τοποθετετο ρθά. Περίμεναν γέτη, ποος μως, καί τότε καί σήμερα, ν δεν δηλώσει ποταγή στούς ποιους Ξένους, δέν εναι δυνατόν νά κυβερνήσει! (Πρβλ. τόν τρίτο πειρασμό το Χριστο μας, Ματθ. 4, 8-9).

Χώρα μας πό τότε εναι μόνιμα προτεκτοράτο τν Φράγκων καί σε νέα τουρκοκρατία, κατά τόν Μάνο Χατζηδάκη, αωνία του μνήμη! Το «Μή πεποίθατε π ρχοντας» (Ψαλμ. 145,3) σχύει μόνιμα. Μακρυγιάννης πρέπει νά συνειδητοποίησε, τι μόνη νάσταση το θνους μόνο ς ναβίωση τς στάσης μας στήν Δουλεία μπορε νά εναι δυνατή. πανεύρεση το πατερικο μας φρονήματος και νάπτυξη τς ζως μας, τομικς καί συλλογικς στούς κόλπους τς ρθοδοξίας ς σώματος καί χι πλς γεσίας. λατρεία καί κοινότητα, ς νορία, μένει πάντα κιβωτός τς σωτηρίας μας.









(Πηγή: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ» 25/10/2013)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου