Δευτέρα 21 Μαΐου 2018

«ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΚΡΙΣΗΣ» Τοῦ πρωτοπρ. π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ, Ὁμοτ. Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν



α) κρίση

Στν πορεία του κόσμος χει γνωρίσει πολλς κρίσεις. κρίση στν οσία της εναι νατροπ τν κανονικοτήτων τς στορικς συνέχειας, μ νωμαλίες κα δυσχέρειες, συχν δυσώπητες, κα πολυειδες κινδύνους. κρίση γίνεται περισσότερο ασθητή, ταν σχετίζεται μ οκονομικ προβλήματα. Δν εναι μως μόνο οκονομική, διότι μ ατν διασαλεύεται λη κοινωνικ τάξη, σ μεση συνάρτηση μ τν θικ σφαρα, πο διέπει τς δομς μίας κοινωνίας.

σημεριν κρίση, πο διερχόμεθα ς λληνες, χει κύριο ατιο κατ γενικ μολογία τ χρεωκοπία τς γεσίας, κυρίως τς πολιτικς, πο πηρετε τ συμφέροντα τς νέας παγκόσμιας τάξης, στ νομα τς ποίας σκε τν ξουσία της ες βάρος τς εστάθειας τς Χώρας. Γενικ εναι συναίσθηση, τι ζομε σ να κόσμο «τραγικ παράλογο κα παράλογα τραγικό», πο ποκαλύπτει τν βαναυσότητα τς μετανεωτερικότητας, παρόλη τ μεγαλαυχία κα μεγαλοστομία της. πολιτισμς τς μετανεωτερικς κοινωνίας κυριαρχεται π τν κρατο φελιμισμό, τν πληστία κα κατ συνέπεια τν δικία, τν εδωλολατρία δηλαδ τς φιλαργυρίας (πρβλ. Α Τιμ. 6,10), κα γι ατ καταντ «πολιτισμς » φιλάνθρωπος.

Κάθε κρίση, τομικ κοινωνική, γι να στορικ θεολόγο εναι πάντα συνέπεια τς πτωτικότητας το νθρώπου κα τς σωτερικς του λλοτρίωσης, διότι, πως επε Ντοστογιέφσκυ, «χωρς Θε λα πιτρέπονται». Κυρίαρχο θέμα τς δυτικς Θεολογίας π τ μέσα το 20ο αώνα εναι «θάνατος το Θεο», πο σημαίνει τν ποσύνδεση το νθρώπου π τν Θε κα τ δαιμονοποίηση το δυτικο πολιτισμο.

Κατ τ νεώτερο γιο π. ουστνο (Πόποβιτς) « Ερώπη π τν ναγέννησιν ως σήμερον μετεβλήθη ες ργαστήριον ρομπότ... Δν πρξεν π το πλανήτου... πανθρωπότερος νθρωπος π τ ερωπαϊκ ρομπότ... νθρωπος χωρς Θεν κα χωρς ψυχν... φο φόνευσε τν Θεν κα τν ψυχν μέσα του τύπος κάθε ερωπαίου νθρώπου… βαθμηδν ατοκτονε, διότι ατοκτονία εναι ναπόφευκτος κόλουθος τς θεοκτονίας».

Εναι, βέβαια, γεγονός, τι κατάσταση τς σημερινς λληνικς κοινωνίας χει μία διαιτερότητα σ σχέση μ παλαιότερες κρίσεις, διότι Χώρα μας συμμετέχει σ μία Οκονομικ κα Νομισματικ νωση κα ντάχθηκε σ ατήν, πως διατείνονται ο Πολιτικοί μας γέτες, γι τν σφάλεια κα εημερία της. Κα μως π τν προσδοκώμενη κοινωνία πόλαυσης, προέκυψε μία κοινωνία δυσπραγίας, θλιότητας κα φόβου. Μολονότι νεοφιλελευθερισμός χει ποβε θρησκεία το δυτικο νθρώπου, τ ποτέλεσμα εναι τ 20% το παγκόσμιου πληθυσμο ν κατέχει τ 83% το παγκόσμιου πλούτου. Ερώπη κατάντησε τριτοκοσμικ στ νότιο μέρος της, ν καλπάζει φτώχεια κα ξαθλίωση. οκονομικ κρίση χει πιπτώσεις σ λους τούς χώρους το δημόσιου βίου κα σ λες τς δομς του (παιδεία, γεία, οκογένεια, νεολαία, μέχρι κα τν οκολογία). διαίτερα ασθητ εναι στν ψυχικ γεία κα εεξία τν νέων, διότι φιάλτης τς νεργίας, πο πλανται, φτώχεια, φόβος τς κατάθλιψης κα βεβαιότητα το μέλλοντος φήνουν βαθει σημάδια στν ψυχ τν νέων κα τν παιδιν, πο βιώνουν τν δυσπραγία τν γονέων τους, μ ποτέλεσμα τ δημιουργία μίας γενες ψυχικά σθενν, πο σοδυναμε μ γενοκτονία.


β) πιστήμη

Τ ρώτημα, πο τιμητικ γι μένα μο τέθηκε, εναι θέση τς πιστήμης στν κυκεώνα τς κρίσης, κα θ τ προσεγγίσω χι μόνο ς ρθόδοξος Κληρικός, λλ ς διάκονος κα τς πιστήμης. Θ ρχίσω μ μία κοινοτοπία: πιστήμη εναι μία κα νιαία, διότι κα τ ποκείμενό της, κόσμος τν φαινομένων, εναι νιαος. δυναμία τς νθρώπινης διάνοιας ν συλλάβει τ σύνολο το πιστητο, δήγησε στν πιμερισμ τς πιστήμης σ πολλ εδη. τσι ρος «πιστήμη» χρησιμοποιεται δ μ ναφορ σ λους τους κλάδους, ς μέρη νς λου, πο πρέπει ν διατηρε τν νότητά του μέσα στν ερύτητα το φάσματός του κα τν ποικιλία τν φορέων του. κριβς δέ, μ τ πρόσωπα κα τ θος τν φορέων της συναρτται κα καταξίωση παξίωσή της.

πιστήμη στ σύνολό της εναι λειτουργία κοινωνική, ναδεικνυόμενη μέσα στ κοινωνικ γίγνεσθαι κα ποτ νεξάρτητα π ατό.

πάρχει γι τν νθρωπο κα τν κοινωνία, ς «ελογία φιλαδελφείας» κατ τν πιστήμονα Μ. Βασίλειο (ΡG 31,1024 D) κα διαμορφώνει τελικ τν νθρώπινο βίο ς καθαρ κοινωνικ δύναμη. Συνεπς, πιστήμη δν μπορε ν πάρχει γι τν αυτό της, δ ρευνα διεξάγεται γι χάρη το νθρώπου, ς προσώπου κα κοινωνίας. Ατ σημαίνει, τι πιστήμη συμμετέχει στος προβληματισμος τς κοινωνίας κα πιβεβαιώνει τ γνησιότητά της, ταν νταποκρίνεται στν ντιμετώπισή τους.


γ) Κρίση κα πιστήμη

κρίση, κυρίως στν οκονομικ κφρασή της, δν φήνει νεπηρέαστη κα τν πιστήμη. οκονομικ στενότητα κα πίεση πηρεάζει τν μαλ πορεία της, φο ρευνα παιτε χρηματοδότηση κα τ κατάλληλα λικοπνευματικ μέσα. Ο ρευνητικς δραστηριότητες, ταν λείπουν τ μέσα, πιβραδύνονται κα ματαιώνονται, δ νεργία παραλύει κα τν πιστημονικ χρο σ λες τς δραστηριότητές του. Ατ ζομε σήμερα. ρευνητικ προγράμματα καρκινοβατον ματαιώνονται, ο διόριστοι δ πιστήμονες, διαίτερα ο πανεπιστημιακοί, ναγκάζονται ν μεταναστεύσουν. δη περ τος 750 καθηγητς τν ΑΕΙ και ΤΕΙ ναζητον ργασία κτς λλάδος. Ατ σημαίνει τι λαμπρο πιστήμονες χάνονται γι τ Χώρα μας, φο συνήθως φεύγουν ο καλύτεροι, τ δ λληνικ νώτατα Πνευματικ δρύματα δηγονται σ σφυξία. Τ κακ χει φθάσει σ τέτοια ξύτητα, στε ν γίνεται λόγος στν Τύπο γι τ «τέλος τς πιστημονικς ρευνας στν λλάδα». Τ κλείσιμο το βιβλιοπωλείου τς «στίας», ξ λλου, μετ π 129 χρόνια λειτουργίας κα ψηλς πνευματικς προσφορς, εναι μία κραυγαλέα περίπτωση, πο τεκμηριώνει τν κταση τς δικς μας κρίσης.


δ) πιστήμη κα Κρίση

πάρχει μως κα τραγικότερη ψη το προβληματισμο μας: Εναι νάμειξη κα συμμετοχ τς πιστήμης στν κρίση, πο ποβαίνει τελικ νας τν συντελεστν της. χει, χι δικαιολόγητα, διατυπωθε τ ρώτημα: «Κρίση τς κοινωνίας κρίση τς πιστήμης;», πού προϋποθέτει τν συνενοχ κα τς πιστήμης γι τν πίταση το κοινωνικο κακο. Ατ μπορε ν συμβε, ταν πιστήμη ποβάλλοντας τν θικ πλισμό της, δν μπορε ν συμβάλει στ διατήρηση τς κοινωνικς νότητας κα συνοχς.

Τ ργο τς πιστήμης εναι σ κάθε περίπτωση φιλάνθρωπο, στοχεύοντας χι μόνο τν διανοητική, λλ κα τν θικ προαγωγ το νθρώπου κα τν ντιμετώπιση τν προβλημάτων του. τραγωδία κα πτώση το διακόνου τς πιστήμης ρχίζει μ τν αταπάτη τς ρθολογικότητας, πο εναι καρπς τς φυσίωσής του, ς ατοεμπιστοσύνης, περτροφικς δηλαδ νάπτυξης το ατοσυναισθήματός του. θεοποίηση το ρθο λόγου δυνατε ν παγιώσει μία φιλάνθρωπη διάθεση, πο θεμελιώνεται στν προτεραιότητα τοῦ ἀνθρώπου, στ διακονία το ποίου, πως επώθηκε, εμαστε πιστρατευμένοι. Στήν περίπτωση μως ατ, πιστήμη δν ποβαίνει μόνο ναποτελεσματική, λλ συχν κα πικίνδυνη, δυσχεραίνοντας τν πίλυση τν προβλημάτων τς κοινωνίας. δ σχύει τ εαγγελικό: «Ἐὰν τ λας μωρανθ, ν τίνι λισθήσεται;» (Ματθ. 5,13).

φιλάνθρωπη εναι λεγομένη «κακ χρήση» τς πιστήμης, πο σοδυναμε μ παξίωση κα ατοκατάργησή της. Εναι δ κακή, ταν γίνεται «χρήση» τν πορισμάτων τς πιστήμης γι τν ξυπηρέτηση σκοπν διοτελν κα -συνεπς- νόμων συμφερόντων. Κακ μως εναι κα χρήση το Οσιαστικο μόχθου τν αθεντικν πιστημόνων γι τομικ φελος, πως εναι τ κέρδος. Πρόκειται τότε γι μπορευματοποίηση τς πιστήμης. Τ παράδειγμα το μεγάλου μερικανο πιστήμονος, γερμανικς καταγωγς, Τζούλιους Ρόμπερτ πενχάϊμερ (1904-1967), το πατέρα τς τομικς βόμβας κα π τος βασικος συντελεστς τς πλικς κυριαρχίας τς Νεοεποχίτικης περδύναμης, εναι μία π τς χαρακτηριστικότερες συγκρούσεις το πιστήμονα μ τς δυνάμεις, πο κμεταλλεύθηκαν κυριολεκτικ τν νακάλυψή του. Διότι, πως χει τονισθε, πενχάϊμερ «πρξε π τος πιστήμονες, πο ναγκαστικ προβληματίσθηκε, π φιλοσοφικ κα κοινωνιολογικ ποψη, γι τς πιπτώσεις τς τομικς νέργειας στν νθρωπότητα, φιέρωσε μάλιστα, ντιπαλαίοντας τν παλαιότερη δράση του, στ τελευταα χρόνια τς ζως του στν ναζήτηση τρόπων γι τν ερηνικ συνύπαρξη τς πιστήμης κα τς κοινωνίας» (Παγκόσμιο Βιογραφικ Λεξικό, τ. 8,13). Τ ναζιστικ πειράματα, ξ λλου, πού -mutatis mutandis- συνεχίζονται κα σήμερα, εναι πανθρωπότερη χρήση τς πιστήμης, ταν βλέπει τν νθρωπο, χι ς «ζον θεούμενον» (μβιον ν, πο χει προορισμ ν γίνει θες κατ χάρη), λλ ς πειραματόζωο.

Τ ταπειν φρόνημα το πιστήμονα διασώζει τ δυνατότητα ν μείνει πιστς στν ποστολή του, συνειδητοποιώντας τ ρια τν γχειρημάτων του. Ατ γίνεται διαίτερα ντιληπτ στν περίπτωση το θανάτου. παράταση το ρίου τς ζως (λλο θεραπεία), ποδεικνύεται τελικ φενάκη, φο πρόκειται γι πλ μετάθεση το θανάτου, λλ χι κα γι νίκη πάνω σ ατόν. πίστη, πο μπνέει στν περίπτωση ατ πιστήμη γι πέρβαση το προβλήματος το θανάτου, προϋποθέτει τν ντίληψη περ παντοδυναμίας τς πιστήμης. Ατ σχύει, διαίτερα στήν περίπτωση τς τεχνολογίας, πο προσλαμβάνει, οονεί, μαγικ χαρακτήρα. Παρ τν κπληκτικ μως πρόοδο τς πιστήμης κα τς τεχνολογίας ο νάγκες το νθρώπου δν καλύπτονται ντελς, οτε τ προβλήματα περιορίζονται. ντίθετα προκύπτει ποκατάσταση ργατικν χειρν, μ ποτέλεσμα τν νεργία τν ξυπηρέτηση πολεμικν στόχων, πως λ.χ. ποκίνηση μφυλίων συρράξεων γι τν πλουτισμ τν διαχειριζομένων τν πιστημονικ ρευνα κα τν πρόοδό της. δη Ζάν Ζκ Ρουσσώ εχε προβλέψει, τι «σο περισσότερος τεχνολογικς πολιτισμός, τόσο περισσότερη δυστυχία». Ατ συμβαίνει, ταν διασαλευθον ο ναγκαες σορροπίες.

πιστήμη κινεται στ ρια μίας διπλς δυνατότητας: τς διευκόλυνσης τς νθρώπινης ζως τς πειλς γι λλοίωση τς ποιότητας τς ζως ς τν τελικ ξαφάνισή της. λεγε νας ληθιν σοφς Πνευματικς-Γέροντας, τι δν εναι νάγκη ν περιμένουμε τ τέλος το κόσμου π τν Θεό, διότι μπορομε ν τ πιτύχουμε μόνοι μας! Κρίση, συνεπς, παράγει κα πιστήμη, ταν χειραγωγε τν κοινωνία σ νέργειες ντιανθρωπιστικς κα ντικοινωνικές. Τότε σχύει τ ποδιδόμενο στν Πλάτωνα: «πιστήμη χωριζομένη ρετς, πανουργία, ο σοφία». χει παρατηρηθε τι, χι σπάνια, π τν πίδραση τς παρσης, πο δημιουργε πέρμετρη μπιστοσύνη στν πιστήμη, νθρωπος στεγνώνει συναισθηματικά, ποβάλλοντας κάθε νθρώπινο συναίσθημα κα μηχανοποιεται.

θέτηση τν ρίων τς γνώσης γι τος ρχαίους προγόνους μας ταν «βρις». λεγα κάποτε σ να μεγάλο στροφυσικ σ τηλεοπτικ συζήτηση, τι δικό του ργο δν εναι ν διαπιστώσει, ν πάρχει Θες δν πάρχει, διότι τότε ατοκαταργεται ς πιστήμων κα κάνει μεταφυσική. ργο δικό του εναι πληροφόρηση τν μ εδικν γι τ τί κολούθησε τ Big Bang, κα χι τ ν κα τί προηγήθηκε. Ατ εναι ργο τς πιστήμης το κτίστου κα τν εδικν ατο το χώρου, δηλαδ τν γίων. Ατος τος προβληματισμος ντιμετωπίζοντας Κομφούκιος, δίδασκε τι νθρωπος ξυψώνει τν πιστήμη κα χι πιστήμη τν νθρωπο, κάτι πο θάναδιατυπώσει κα στρατηγς Μακρυγιάννης μ τ δικό του σοφ ρωμαίϊκο τρόπο: « νθρωπος κάνει τ φτα κα χι τ φτα τν νθρωπο»!

πάρχει μως κα κάτι χειρότερο: Εναι χρήση τν πιστημόνων π τς δυνάμεις, πο παράγουν τς κρίσεις, λειτουργώντας καταλυτικ κα καταστροφικ στν κοινωνία. ργανά τους γίνονται ο πιστήμονες κενοι, πο συνειδητ ατοπαραδίδονται στν νομη πολιτικ οκονομικ ξουσία, διαθέτοντας τ γνώση κα τ πιτεύγματά τους σ πιχειρήσεις, πο μολύνουν τ περιβάλλον, νοθεύουν τν ασθητική μας, νεκρώνουν τν ψυχή μας, προωθώντας τ βία κα κραταιώνοντας τν θάνατο κα τν ξόντωση το νθρώπου. πιστήμονας τότε καταντ μισθοφόρος τς κατεστημένης ξουσίας κα ποχείριό της.

Μία ξιοπρόσεκτη περίπτωση στν κατεύθυνση ατή, πο πασχολε τν πιστήμη τς θικς κα τς Θεολογίας, φορ στν κλωνοποίηση. πάρχει κίνδυνος γέννηση το νθρώπου ν μεταφέρεται «π τν περιοχ τν κοινωνικν σχέσεων, στ ργαστηριακ περιβάλλον κα ν ποκαθίστανται ο φυσικο νόμοι μ κριτήρια τομικς λογικς. νθρωπος, τσι, δν γεννιέται μόνο π γονες, λλ κα ποφασίζεται π τεχνίτες». Τοτο συμβαίνει, ταν λησμονεται, τι « νθρωπος δν γίνεται νθρωπος σ κάποια στιγμ τς ζως του, λλ εναι νθρωπος σ κάθε φάση τς πορείας του π τ στιγμ τς σύλληψης» (Γ. Μαντζαρίδης), κα π τ στιγμ τς σύλληψης ζε κα νοεται μέσα στν προοπτική τς αωνιότητας.

Ατοκατάργηση το πιστήμονα συμβαίνει κα ταν βλέπει τν πιστήμη ς πλ παγγελματικ τακτοποίηση κα καριέρα κα χι ς ποστολή. Τότε εναι δυνατ κατευθυνόμενη ρευνα π τ ξουσία τν χρηματοδοτν του. Ο πιστημονικς φαρμογς ντάσσονται στν πηρεσία τς ταξικς οκονομίας κα τς δεολογίας τς ρχουσας τάξης κα δύναμης. Ατ συμβαίνει διαίτερα σήμερα κα εναι ξιοθρήνητοι ο κομματικ στρατευμένοι οκονομολόγοι, πο προσπαθον ν συγκαλύψουν τ διαπραττόμενα π τν πολιτικ ξουσία γκλήματα, πιχειρηματολογώντας διαμετρικ ντίθετα μ τος γνήσιους κπροσώπους τς πιστήμης τους. Μία πιστήμη μως στν πηρεσία τν σχυρν, το κεφαλαίου, το θεάματος, τς παραπληροφόρησης φανερώνει τν λλοτρίωση τς νθρώπινης σκέψης. Τ τηλεοπτικ παράθυρα ποκαλύπτουν ατ τν ρόλο τς πίορκης πιστήμης. κρίση τς κοινωνίας εναι τότε συνέπεια τς κρίσης τς πιστήμης κα τν κπροσώπων της.

Τεράστια εναι στν περίπτωση ατ συμβολ τς δυτικς Θεολογίας στν συγκρότηση το καπιταλισμο κα τν φαρμογν του. Προτεσταντισμός, ζώντας τν λλοτρίωση το πατερικο θους, γέννησε μία «θεολογία», πο θρεφε τ θηρίο το καπιταλισμο τς πληστίας κα φιλάνθρωπης κερδοσκοπίας. εδικς ρευνητς το θέματος Max Weber χει παρατηρήσει: «Ο πιχειρηματίες κα ο κάτοχοι κεφαλαίου, πως κα τ νώτερα στρώματα τν εδικευμένων ργατν κα πιπλέον τ νώτερο τεχνικ κα μπειρικ μορφωμένο προσωπικ τν σύγχρονων πιχειρήσεων εναι στν πλειοψηφία τους προτεστάντες» ( προτεσταντικ θική κα τ πνεμα το καπιταλισμο, Gutenberg 1978, σ. 31). Ατ τ πνεμα, διέπει τν πολιτικ στάση τς γεσίας τς σημερινς Γερμανίας. Θ πρέπει μως ν προστεθε, τι πάρχει κα κάτι χειρότερο π τν καπιταλιστικ πληστία. Εναι νικανοποίητη σοσιαλιστικ δίψα το πλούτου κα τς ξουσίας κα μ ατ τ πνεμα ζυμώθηκε γερμανικ γεσία το παρκτο σοσιαλισμο.


ε) Δυνατότητες τς πιστήμης

πίστη μως γι τς δυνατότητες τς πιστήμης στν ντιμετώπιση τν κοινωνικν κρίσεων παραμένει μείωτη, σ σημεο μάλιστα πο ν χει ναχθε πιστήμη στ ψος τς θρησκείας. κοιν διαπίστωση, μάλιστα, τς χρεωκοπίας τς πολιτικς νισχύει τν πικρατοσα ποψη, τι τ ργο της μπορε ν ναλάβει πιστήμη. Ατ σημαίνει: ν ναλάβει πιστήμη τν στήριξη εάλωτων κοινωνικν μάδων, ποκαθιστώντας συνάμα τν τρωθεσα, λόγ τς νικανότητας κα τν σκοπιμοτήτων τς πολιτικς, κοινωνικ κα θνικ ξιοπρέπεια. Κα εναι γεγονός, τι πιστήμονας δν μπορε ν μείνει διάφορος μπροστ στ χάος. Τν κρίση καλονται, συνήθως, ν ντιμετωπίσουν ο θικολόγοι, ο ψυχολόγοι περισσότερο ο οκονομολόγοι. λλ ατ εναι χρέος λων τν πιστημόνων, κατ τν εδικότητα κα γνώση τους. νθρωπισμς δν χει κλαδικ σχμα.

ν πιστήμη θέλει ν βοηθήσει τν κοινωνία, φείλει ν ρχίσει π τ ρθ νημέρωση κα προετοιμασία το Λαο, γι τν συνειδητοποίηση τν προβλημάτων κα τν κριτικ στάση πέναντι στν παραπλανητικ ξουσία. λλ ατ δν γινε. πιστήμη, ξ λλου, μπορε ν συμβάλει στ μετάσταση π τν πελπισία στν λπίδα, ποκαλύπτοντας τν τραγικ λήθεια κα χι συγκαλύπτοντας τν ζοφερ πραγματικότητα. ληθινς πιστήμονας εναι, λλωστε, γέτης κα φείλει ν ναλαμβάνει τν ρόλο το γέτη σ κρίσιμες στιγμές, συμπάσχοντας μ τν ταλανιζόμενο συνάνθρωπο κα μαχόμενος γι τν ντιμετώπιση τς κρίσης. Τ ποτέλεσμα δν εναι δ τόσο σημαντικό, σο συγκακουχία (βρ. 11,25), κατ τν λόγο το Διδύμου το Τυφλο: «Τέλειον ατρόν λέγομεν, ο τν θεραπεύοντα πάντως, λλ τν μηδν τν ες φέλειαν νηκόντων κα θεραπείαν παραλείποντα· κα στρατηγν ριστον, ο τν νικντα πάντως, λλ τν μηδν τν ες νίκην συντεινομένων παραλείποντα. Οτω κυβερνήτην ριστον ο τν τυγχάνοντα πάντως το ε γαν το Λαο, λλ τν μηδν τν σα δείκνυσι τν ριστον κυβερνήτην παραλείψαντα...» (ΡG 96,537).

Ο βραβεύσεις νέων μας σ διεθνες πιστημονικος διαγωνισμος εναι πιβεβαίωση τς παρξης γιος ψυχισμο σ διδάσκοντες κα διδασκομένους, ς κα τς διαπίστωσης τι « τόπος μας δν παψε ν παράγει μυαλά»! Παρήγορο, ξ λλου, εναι τ παράδειγμα γιατρν, φαρμακοποιν κα φαρμακοεταιρειν, πο παρέχουν δωρεν ξετάσεις κα φάρμακα. Φέρνουν στν πιφάνεια τ παράδειγμα γιατρν μας παλαιοτέρων ποχν, πο χι μόνο ξέταζαν δωρεν τος πόρους, λλ χορηγοσαν κα τ ναγκαα φάρμακα στος φτωχος σθενες τους. συστράτευση ατ στν ντιμετώπιση το πόνου κα τς νάγκης, μ τν περίθαλψη ποσιτιζομένων σθενν, κα γενικ μπεριστάτων εναι ατοεπιβεβαίωση τς πιστήμης. Στ σημεο ατ ναδύεται ρόλος τς ρθοδοξοπατερικς θεολογίας κα τς στορίας γι τν ποβοήθηση στν κατανόηση το πνευματικο χαρακτήρα τς κρίσης, λλ κα τν προβολ προτύπων τς παράδοσής μας, πο ποδείχθηκαν σωστικ σ κρίσιμες περιόδους, πως π.χ. μακρόσυρτη δουλεία. Κα δν εναι μόνο τ καινοδιαθηκικ δεδομένα, λλ κα καταξιωμένος στν λληνορθοδοξία κοινοβιακς κα κοινοτικς τρόπος πάρξεως κα φιλαδελφία, πο γενν συνείδηση το κάθε νθρώπου ς «πλησίον» (Λουκ. κεφ. 10). Τ ρχαιοελληνικ «κοιν» κα τ μοναστικ κοινοβιακ μοναστήρια, πο θεμελίωσαν τς κοινότητες, παρήγαγαν λη τ φιλάνθρωπη παράδοση το Γένους μας, π τν νοριακ μέριμνα, ς τος Μεγάλους Εεργέτες, πο σήμερα, πως φαίνεται, χουν κλείψει. δημοσιονομικ πολιτικ εναι νάγκη ν ναλαμβάνεται π προσωπικότητες πνευματικο ψους, πο εραρχον τ λικ στ πνευματικό. Homo economicus, πο μς κληροδότησε Ερώπη, πρέπει ν γίνει Homo spirutualis (Ε. Θεοδώρου). Μ τν κρίση μως μπορε ν ναμετρηθε πιστήμονας, πο ναλαμβάνει τς εθύνες του, ς μέρος νς συνόλου.

Γνώση κα θική, παρ τς τέρμονες στ ζήτημα ατ συζητήσεις, πρέπει ν νοονται στεν μεταξύ τους συνδεδεμένες. Κα ατ ποδεικνύουν τ πιτεύγματα τς Μοριακς Βιολογίας κα τς Γενετικς, ς κα προσπάθεια ντιμετώπισης το οκολογικο προβλήματος, πο συνδέεται μ τν πιβίωση σύνολης τς νθρωπότητας.

ρόλος τς πιστήμης μπορε ν εναι δραστικός, ταν πιστήμη ναγνωρίζεται ς χάρισμα θεϊκ κα χι ς ποκλειστικ κατόρθωμα το πιστήμονα. Ο τεχνολογικς πιστμες μπορον ν εναι -κα εναι- ομανιστικές, συμβάλλοντας στν πελευθέρωση το νθρώπου π ,τι ναστέλλει τν μαλ πορεία του. Εναι μως γεγονός, τι τν νθρώπινη προσωπικότητα δν οκοδομε πιστημονικ γνώση, σο ψηλ κα ν εναι, λλ σχέση το νθρώπου μ τν κτιστη θεία Χάρη. Πραγματικ σοφο στν λληνορθόδοξη παράδοση εναι ο γιοι. Γι ατ μως χρειάζεται ταπείνωση, κατ τν λόγο το . Χρυσοστόμου: «σον μέγας ε, τοσοτον ταπεινο σεαυτόν». Ατ μς λεγαν στ μαθητικά μας χρόνια κα ο δικοί μας πνευματικο πατέρες: «Μάθε πολλ γράμματα, γι ν μπορες ν στηρίζεις κα περασπίζεις ατος πο δν γνωρίζουν»!

κίνδυνος τς γνώσης γκειται στ τιμπορε ν «φυσιο», ν κάνει περφίαλο κα γωκεντρικ τν κάτοχό της Κορ. 8,1). λαϊκ παροιμία: «μάθε γράμματα, γι ν γίνεις νθρωπος», μπορε ν σημαίνει τν νάδειξη το πιστήμονα σ «συνάνθρωπο» τν πλουτισμό του μ τν κμετάλλευση τς πιστήμης του. Κα μως: κα ν κόμη πιστήμονας δν μπορε ν περιστείλει τν κρίση, χει τ δυνατότητα ν αξήσει τν νθρωπι κα τν γάπη, ρνούμενος τν σύμπραξή του μ τος δημιουργος κα χειριστς κάθε εδους κρίσης.


[ναρκτήρια Διάλεξη στ πιστημονικ Συνέδριο: «ΙΗ Ἡμερίδα Μεταβολισμοῦ» (Εὐγενίδειο Ἵδρυμα, 16 Μαΐου 2013)]

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου