Μετά το Πάσχα η μεγαλύτερη παπική απειλή για την Ορθοδοξία

Τα ταξίδια του Φραγκίσκου και ο απώτερος στόχος

Του Μανώλη Κείου

Πριν από 2 χρόνια τέτοιες μέρες μετά από επίσκεψη στην Αίγυπτο ο Πάπας Φραγκίσκος αιφνιδίασε με την συμφωνία του με τους Κόπτες για αναγνώριση του κοινού βαπτίσματος.
Όταν ο Πάπας Φραγκίσκος σε λίγες ημέρες θα επισκεφθεί Σκόπια και Σόφια, η Ορθοδοξία θα πρέπει να έχει το νου της μην πιαστεί σαν τις “κοιμώμενες παρθένες”…
Οι ειδικοί του Βατικανού έχουν αναγάγει το παπικό ταξίδι στην γειτονιά μας σε άκρως σημαντικό. Σημειώνουν δε πως μπορεί να φανεί ριψοκίνδυνο δεδομένου ότι δεν θα δημιουργήσει τα διεθνή κύματα “θετικών αντιδράσεων” όπως οι επισκέψεις του σε μουσουλμανικά έθνη όπως το Μαρόκο ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή βασικά ασιατικά έθνη όπως η Ιαπωνία.
Οι επισκέψεις του στα Σκόπια και στη Βουλγαρία, καθώς και η επίσκεψή του στη Ρουμανία αργότερα αυτό το καλοκαίρι είναι ψηλά στην ατζέντα του Φραγκίσκου και αποτελούν κομμάτι των παπικών σχεδίων στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ όχι μόνο αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του παπισμού του, αλλά επίσης ρίχνει φως στη στρατηγική του Βατικανού απέναντι στην Ορθοδοξία από χρόνια του Ιωάννη Παύλου Β.
Για το Βατικανό, η στρατηγική αυτή είναι τόσο πολιτική όσο και οικουμενική.
Κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής κυριαρχίας στην Ανατολική Ευρώπη, ο Χριστιανισμός διώχθηκε. Μετά την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος και την “απελευθέρωση” των Χριστιανών υπήρξαν εντάσεις μεταξύ των Ανατολικών παπικών και των Ορθοδόξων Χριστιανών, με αφορμή συγκρούσεις για δικαιώματα ιδιοκτησίας.
Μέσα από αυτές τις εντάσεις, ο Ιωάννης Παύλος Β το 1995 περιέγραψε την φιλοσοφία του Ut Unum Sint, «ότι μπορεί να είναι ένα», επαναβεβαιώνοντας τη σημασία της επιδίωξης της ενότητας. Αργότερα εκείνο το έτος, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος επισκέφθηκε τη Ρώμη σε μια συνάντηση στην οποία τόσο ο ίδιος όσο και ο Ιωάννης Παύλος τόνισαν την ανάγκη για ενότητα.
Από τότε, η στρατηγική του Βατικανού στην Ανατολική Ευρώπη επέμεινε στο διάλογο με τους ορθόδοξους ηγέτες στις χώρες αυτές.
Ακόμη και στις μέρες μας βασικός πόλος του διαλόγου που επιδιώκει το Βατικανό με την Ανατολή είναι και η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Η προ τριετίας συνάντηση Φραγκίσκου-Κύριλλου στην Αβάνα είναι ενδεικτική. Παρόλα αυτά οι Ρώσοι σε αυτόν τον διάλογο έχουν “κόκκινες γραμμές”, εξού και όλο ακούγεται πως ο Πάπας θα επισκεφθεί την Μόσχα, αλλά η… πτήση για την ρωσική πρωτεύουσα δεν έχει απογειωθεί ακόμη.
Υπό το φως αυτού του δισταγμού από τη Ρωσία, η στρατηγική του Βατικανού συνίστατο γενικά στη διαμόρφωση συμμαχιών με ορθόδοξους από μικρότερες εκκλησίες στις χώρες που περιβάλλουν τη Ρωσία, απομονώνοντας αποτελεσματικά την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο Ιωάννης Παύλος κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για να προσεγγίσει τον ορθόδοξο κόσμο, ξεκινώντας από την επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη το 1979. Συναντήθηκε συνεχώς με τους ορθόδοξους ηγέτες κατά τη διάρκεια των διεθνών ταξιδιών του στα πλειοψηφικά Ορθόδοξα έθνη, ιδιαίτερα στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές του 2000.
Τον Μάιο του 1999, ο Ιωάννης Παύλος έγινε ο πρώτος παπάς που επισκέφθηκε μια ανατολική ορθόδοξη χώρα από το Μεγάλο Σχίσμα του 1054, που χώρισε την Ανατολική Ορθοδοξία από το δυτικό χριστιανισμό, όταν ταξίδεψε στη Ρουμανία κατόπιν πρόσκλησης του Πατριάρχη Θεόκτιστου της ρουμανικής ορθόδοξης εκκλησίας.
Βέβαια τα πράγματα σήμερα στην Ρουμανία δεν είναι τα ίδια για τον ποντίφικα. Όταν ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β επισκέφθηκε τη Ρουμανία το 1999, μπορούσε να βασιστεί στην ισχυρή προσωπική σχέση του με τον τότε επικεφαλής της Ρουμανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, Πατριάρχη Θεόκτιστο. Αυτός ο δεσμός εκδηλώθηκε με τις συχνές οικουμενικές εκδηλώσεις στη χώρα, από την κοινή προσευχή μέχρι παρακολούθηση λειτουργιών ο ένας του άλλου.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους τοπικούς εκκλησιαστικούς αξιωματούχους, η σχέση παπικών και Ορθοδόξων υποχώρησε όταν ο Πατριάρχης Δανιήλ ανέλαβε την θέση του προκαθημένου της ρουμανικής Ορθόδοξης εκκλησίας το 2008.
Ο νέος Πατριάρχης σύμφωνα με τους Ρουμάνους καθολικούς «δεν ενθάρρυνε τον εορτασμό κοινών προσευχών, όχι μόνο με καθολικούς, αλλά ούτε με άλλα θρησκευτικά δόγματα. Δεν υπάρχει πλέον ούτε μια κοινή προσευχή κατά τη διάρκεια της εβδομάδας προσευχής για τη χριστιανική ενότητα»
Δύο χρόνια αργότερα, το 2001 ο Ιωάννης Παύλος έγινε ο πρώτος παπάς που επισκέφτηκε την Ελλάδα σε περίπου 1.291 χρόνια, όταν ταξίδεψε στην Αθήνα και συναντήθηκε με τον προκαθήμενο της Ελλαδικής Εκκλησίας, τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο.
Τον Ιούνιο του 2001 ο Ιωάννης Παύλος ταξίδεψε στην Ουκρανία, η οποία σήμερα γίνεται θέατρο αντιπαράθεσης εντός της Ορθοδοξίας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ουκρανία, ο Ιωάννης Παύλος είπε ότι το να τεθεί τέλος στο Μεγάλο Σχίσμα ήταν μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες του.
Επέτεινε τις προσπάθειές του να οικοδομήσει γέφυρες με τους Ορθόδοξους το 2002, επισκεπτόμενος τη Βουλγαρία, όπου συναντήθηκε με τον Πατριάρχη Μάξιμο, καθώς και με τη Σερβία, τη Λευκορωσία και την Πολωνία.
Σχεδόν ένα χρόνο πριν από το θάνατο του Ιωάννη Παύλου το 2005, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ταξίδεψε στη Ρώμη για να τον συναντήσει στο Βατικανό, όπου οι δύο παραβρέθηκαν σε μια ιστορική οικουμενιστική γιορτή στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου, σηματοδοτώντας την απόφαση του Βατικανού να επιστρέψει στους Ορθόδοξους τα λείψανα των Αγίων Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννη του Χρυσοστόμου.
Ο Φραγκίσκος χρησιμοποίησε μια παρόμοια τακτική με τους Ρώσους το 2017, δανείζοντάς τους τα λείψανα του Αγίου Νικολάου του Μπάρι.
Ο Βενέδικτος XVI συνέχισε στην γραμμή του Ιωάννη Παύλου και το 2006, ο Χριστόδουλος έγινε ο πρώτος ηγέτης της Ελληνικής Εκκλησίας που επισκέφθηκε το Βατικανό.
Ο Φραγκίσκος πήγε ένα βήμα μπροστά με τις συχνές συναντήσεις του με τον Βαρθολομαίο.
Αν ο Φραγκίσκος, λοιπόν, επιτύγχανε να σχηματίσει σταθερές σχέσεις με τους ορθόδοξους ηγέτες σε Βουλγαρία και Σκόπια κατά τις επισκέψεις του στις 5-7 Μαΐου, καθώς και με την Ρουμανική ορθόδοξη εκκλησία αργότερα, αυτό θα μπορούσε να δώσει μεγαλύτερη υποστήριξη από το Βατικανό στον ευρύτερο Ορθόδοξο κόσμο, συνεχίζοντας παράλληλα την προσπάθεια να απομονωθεί η Ρωσία.
Βέβαια τουλάχιστον από πλευράς Βουλγαρίας τα μαντάτα δεν είναι ευχάριστα. Η Βουλγαρική Εκκλησία το ξεκαθάρισε: «Οι κρατικές αρχές προσκάλεσαν τον Πάπα, τον δεχόμαστε, αλλά κάθε συλλείτουργο είναι απαράδεκτο».
Σύντομα θα μάθουμε την συνέχεια…