ΔΙΩΧΤΕ ΤΟΝ ΒΑΡΛΑΑΜ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ!

 

ΔΙΩΧΤΕ ΤΟΝ ΒΑΡΛΑΑΜ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ!

 

Επίσκοπος Ιερεμίας Φούντας

Μητροπολίτης Ι. Μ. Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως

www.imgortmeg.gr

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

Δημητσάνα - Μεγαλόπολη, Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου 2010

 

1. Στο προηγούμενο κήρυγμά μας, αδελφοί χριστιανοί, ομιλούντες για την διάκριση ουσίας και ενέργειας στον Θεό, είπαμε για τον αιρετικό Βαρλαάμ, που ερχόμενος από την Δύση δεν έκανε ως καθολικός που ήταν την διάκριση αυτή. Επειδή δε το πνεύμα του Βαρλαάμ έχει επηρεάσει τον χώρο μας, θα ήθελα στο σημερινό μου κήρυγμα να σάς μιλήσω για τον Δυτικό αυτόν Βαρλαάμ και την αίρεσή του και να σάς πω τελικά, «διώχτε τον Βαρλαάμ από τον τόπο μας»! Ας πάει στην Δύση, απ όπου ήρθε, στους παπικούς και τους προτεστάντες.

Ο Βαρλαάμ, αγαπητοί μου, ήρθε στο Βυζάντιο το 1326. Για να καταλάβουμε την μεγάλη αίρεση αυτού του ξενόφερτου πρέπει να έχουμε υπ όψιν τα εξής:

Ο σκοπός του ανθρώπου, όπως γνωρίζουμε, είναι να βρει τον Θεό και να ενωθεί μαζί Του. Θέωση το λέμε αυτό. Αλλά θα ρωτήσει κανείς: Είναι δυνατόν ο άνθρωπος να ενωθεί με τον Θεό; Ναι, αδελφοί μου, είναι δυνατόν, γιατί ο Υιός του Θεού, ενώθηκε με την ανθρώπινη φύση, αφού σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος. Αλλά ξαναρωτάμε: Πώς θα ενωθεί ο άνθρωπος με τον Θεό; Με την ουσία του Θεού; Όχι, γιατί αυτό είναι αδύνατο, όπως αδύνατο είναι να ενωθούμε με την ουσία του ηλίου, με την λάβα του. Αλλά, ενώ είναι αδύνατο να ενωθούμε με την ουσία του ηλίου, απολαμβάνουμε όμως τον ήλιο στις ενέργειές του, το φώς του και την θερμότητά του. Έτσι και ο Θεός, λέγαμε στο προηγούμενο κήρυγμά μας: Δεν έχει μόνο θεία ουσία ο Θεός, αλλά έχει και θείες ενέργειες. Και την ένωσή μας,

λοιπόν, με τον Θεό, για την οποία είμαστε πλασμένοι, την πετυχαίνουμε με τις θείες αυτές ενέργειες. Και αφού ο Θεός είναι άκτιστος, δηλαδή, δεν κτίστηκε, δεν δημιουργήθηκε από κανέναν, άκτιστες είναι και οι ενέργειες του Θεού· γι’ αυτό και οι θείες αυτές ενέργειες λέγονται «φυσικές» ενέργειες, γιατί το φυσικό του Θεού είναι το άκτιστο. Με την ενέργεια του Θεού έγινε η δημιουργία του κόσμου. Και σ’ αυτές τις άκτιστες ενέργειες του Θεού μετέχουν οι καθαροί στην καρδιά και βλέπουν τον Θεό και θεώνονται, όπως το είπε ο Χριστός: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» (Ματθ. 5,8).

2. Ο αιρετικός Βαρλαάμ έλεγε για τον Θεό ότι είναι ουσία μόνο. Φοβόταν να πει ότι ο Θεός έχει ενέργειες, γιατί νόμιζε ότι πέφτει στην διθεΐα, σε ένα Θεό, δηλαδή, με ουσία και ένα Θεό με ενέργειες. Ό,τι ανήκει στον Θεό, έλεγε ο Βαρλαάμ, ταυτίζεται μόνο με την θεία ουσία. Ό,τι διακρίνεται από την θεία ουσία είναι κτιστό, ποτέ άκτιστο.

Αλλά, ακούστε τώρα να δείτε σε τι μεγάλο λάθος πέφτουμε με την θεωρία αυτή του Βαρλαάμ: Αν ο Θεός είναι ουσία μόνο και αφού με την θεία ουσία δεν μπορούμε εμείς οι άνθρωποι να επικοινωνήσουμε καθόλου, άρα δεν μπορούμε να έχουμε καμμιά σχέση με τον Θεό. Έτσι, ο Θεός του Βαρλαάμ είναι «αμέθεκτος», είναι, δηλαδή, Θεός με τον οποίο δεν μπορούμε να έχουμε σχέση μαζί του· και – όπως το λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς – πρέπει, λοιπόν, να ζητήσουμε έναν άλλο Θεό, «μεθεκτό», ώστε να μπορούμε να έχουμε σχέση μαζί Του και να θεωθούμε. Και αν, πάλι, ο Θεός είναι ουσία μόνο, όπως το έλεγε ο Βαρλαάμ, πώς έγινε ο κόσμος; Από την ουσία του Θεού; Αλλά αυτό λέγεται πανθεϊσμός, ότι, δηλαδή, τα κτίσματα έχουν μέσα τους την ουσία του Θεού, αφού δημιουργήθηκαν απ αυτήν. Και αν, ξαναλέμε, ο Θεός είναι ουσία μόνο, και αφού, πραγματικά, κατά την ουσία δεν μπορεί να δει κανείς τον Θεό (βλ. Ιωάν. 1,18), αυτά που διαβάζουμε στην Αγία Γραφή και τα ιερά μας Συναξάρια, ότι οι άγιοι βλέπουν το Θεό, είναι ψέματα αυτές οι θεοπτίες; Ναι, για τον Βαρλαάμ, που δεν πίστευε άκτιστες ενέργειες στον Θεό, οι θεοπτίες των αγίων και αυτό το Φώς, που περιάστραψε τους Αποστόλους στο Θαβώρ, είναι - όπως τα λέει - «φαντάσματα», «αινίγματα», «σύμβολα», «κάτι», τέλος πάντων, που θέλει να μας πει ο Θεός, αλλά δεν είναι Αυτό το θείο. Ο ορθολογιστής Βαρλαάμ βρίζει τα Συναξάριά μας και λέει ότι οι διηγήσεις των περί ενεργειών του Θεού στον κόσμο είναι αποκυήματα αρρωστημένης ή δαιμονιώδους φαντασίας, είναι σύμβολα που γίνονται και απογίνονται («γινόμενά τε και απογινόμενα», όπως τα έλεγε).

3. Για να είμαστε πιο ακριβείς, λέγουμε ότι ο Βαρλαάμ παραδεχόταν ενέργειες στον Θεό, αλλά τις δεχόταν κτιστές ενέργειες και όχι άκτιστες. Όχι, λέγουμε εμείς οι Ορθόδοξοι. Οι ενέργειες του Θεού είναι άκτιστες, γιατί δεν μπορεί να μας θεώσει το κτιστό. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας πολέμησε τους αρειανούς, που έλεγαν κτίσμα τον Χριστό μας· και πολέμησε και τους πνευματομάχους, που δέχονταν και αυτοί ως κτίσμα το Άγιο Πνεύμα. Όχι, ξαναλέμε, δεν μπορούμε να θεωθούμε με τα κτίσματα, αλλά με το άκτιστο. Θα θεωθούμε ενούμενοι με τον Χριστό δια της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Αλλά αν ο Χριστός και το Άγιο Πνεύμα είναι κτίσματα δεν μπορούμε να θεωθούμε με την ένωσή μας με κτίσματα.

Αλλά, όταν ο Βαρλαάμ έλεγε ότι οι θείες ενέργειες είναι κτιστές, εννοούσε το εξής περίεργο: Ως θείες ενέργειες εννοούσε τις δυνάμεις και τις ενέργειες που με την δημιουργία ο Θεός έχει «εγκτίσει» στην φύση των όντων. Έτσι, κατά τον Βαρλαάμ, ο Θεός μετά την δημιουργία δεν χρειάζεται να ενεργεί πια στον κόσμο, γιατί στην φύση των όντων έχει «εγκτίσει» ενέργειες και μόνος του πια ο κόσμος μπορεί να ζει και να κινείται προς τον σκοπό του. Αυτές οι ενέργειες και δυνάμεις που είναι «κτισμένες» στα όντα, αυτές – έλεγε ο Βαρλαάμ – είναι τα «δώρα» και η «χάρις» του Θεού, γι’ αυτό και δίδασκε ότι «κτιστή η θεουργός χάρις του Θεού». Έτσι, κατά τον Βαρλαάμ, ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από τον Θεό, αλλά πρέπει να αξιοποιήσει την δύναμη που του «έκτισε» ο Θεός κατά την δημιουργία και μόνος του, λοιπόν, ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει τον σκοπό του. Από την πλάνη αυτή του Βαρλαάμ επηρεάστηκε η Δύση που απεμάκρυνε τον Θεό από τον κόσμο και τόνισε πολύ την δύναμη του ανθρώπου, κήρυξε τον περίφημο «Ουμανισμό» και ανέπτυξε έναν πολιτισμό άνευ Θεού. Και από αυτή την πλάνη του Βαρλαάμ επηρεάστηκαν, πάλι, και τα πολιτικά συστήματα της Δύσεως, που δεν έχουν Θεό μέσα τους.

4. Η γνώση του Θεού (θεογνωσία) κατά τον Βαρλαάμ είναι να σπουδάσουμε την φύση των όντων, να γνωρίσουμε, δηλαδή, αυτές τις «κτιστές» ενέργειες, που έθεσε ο Θεός στα δημιουργήματα. Στροφή, λοιπόν, στην επιστήμη, λέγει ο Βαρλαάμ, στροφή στην έρευνα της κτίσεως· γι’ αυτό και η Δύση τόνισε πολύ την σπουδή των φυσικών επιστημών. Έτσι ο Βαρλαάμ αποστρεφόταν τον ησυχασμό των Μοναχών, την «απάθεια» των ησυχαστών και αντί γι’ αυτά κήρυττε την δράση και την σπουδή των όντων της κτίσεως, πράγματα που τα θεωρούσε απολύτως αναγκαία για την τελειότητα. Αλλά, ενώ ο Βαρλαάμ κήρυττε την δράση, ήθελε, αντίθετα, την νέκρωση του «παθητικού» της ψυχής. Ήθελε, δηλαδή, να νεκρωθούν τα συναισθήματα της καρδιάς του ανθρώπου. Γιατί – έλεγε – αν νεκρωθούν τα συναισθήματα του ανθρώπου, αν ο άνθρωπος δεν έχει πλούσιο συναισθηματικό κόσμο, τότε αναπτύσσει πιο πολύ την λογική του και έτσι θα εργάζεται πιο αποδοτικά στην επιστήμη, πράγμα που, κατά τον Βαρλαάμ, αποτελεί την τελειότητα!...

5. Η διδασκαλία του Βαρλαάμ είναι επικίνδυνη αίρεση. Επικίνδυνη και για την πνευματική μας, αλλά και για την κοινωνική μας ζωή. Δυστυχώς όμως πολλές εκδηλώσεις του πνευματικού μας βίου είναι ποτισμένες με βαρλααμισμό.

Αναφέρω μερικές:

1) Η περιφρόνηση του ησυχασμού και ο τονισμός μιας ιεραποστολής ως «δράσης», με κρότο και τονισμό των δραστηριοτήτων μας είναι βαρλααμισμός·

2) η έννοια του Θεού ως «μιας ανώτερης δύναμης», πέρα και μακρυά από μας, και μια καταθλιπτική φοβία γύρω από αυτήν την «ανώτερη δύναμη» είναι βαρλααμισμός·

3) οι απιστίες των «μορφωμένων» χριστιανών μας στις διηγήσεις των ιερών Συναξαρίων μας για θαύματα και θεοπτίες των αγίων είναι βαρλααμισμός·

4) η στροφή των νέων παιδιών προς τις έξω, τις φυσικές επιστήμες, και η περιφρόνησή τους προς την σοφία των αγίων Πατέρων μας είναι βαρλααμισμός·

5) η σκληρότητα πολλών στον πόνο των πασχόντων και η μονόπλευρη καλλιέργεια της λογικής μόνο και όχι της καρδιάς, του συναισθηματικού, δηλαδή, κόσμου του ανθρώπου, και άλλες και άλλες πολλές θεωρίες και εκδηλώσεις στον χώρο μας, είναι βαρλααμισμοί.

Συμπέρασμα: Πόλεμος κατά του Βαρλαάμ και των κατά πνεύμα συγγενών του! Διώχτε τον Βαρλαάμ από τον τόπο μας!

 

Mέ πολλές ευχές

† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας

Read more: http://www.egolpion.com/varlaamismos.el.aspx#ixzz2sBiTiJ9x