Κυριακή Γ΄ Νηστειῶν: (Σταυροπροσκυνήσεως). Γερμανοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως
Κυριακή Γ΄ Νηστειῶν: (Σταυροπροσκυνήσεως)
Μαρκ. η΄, 34, θ΄,1.
Ἰδοὺ ἡ κλίνη Σολομών, ἑξήκοντα δυνατοὶ κύκλῳ αὐτῆς ἀπὸ δυνατῶν Ἰσραὴλ, πάντες κατέχοντες ρομφαίας, δεδιδαγμένοι πόλεμον. Ἀρδευτέον γὰρ εὐθὺς τὴν ρίζαν καὶ τὴν ἀρχὴν τῶν ἐγκωμίων τοῦ πανσέπτου ξύλου τοῦ σταυροῦ Κυρίου, ταῖς διεξόδοις τῶν ἀσματικῶν ὑδάτων καὶ τῷ χύματι τῆς Σολομῶντος Σοφίας, ἵνα κατὰ ροῦν φερόμενον τοῦ λόγου καρπὸς εὐφροσύνης ἐκεῖθεν ἀναθηλήσῃ τοῖς ὑπὸ τὴν σκιὰν αὐτοῦ ἐπιθυμήσασι καὶ καθίσατι. Σολομὼν μὲν οὖν εἰρηνικὸν μετεγλώττισται· Χριστὸς δὲ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, κατὰ τὴν τοῦ Παύλου φωνή, ὁ ποιήσας ἀμφότερα ἕν καὶ τὸ τῆς ἔχθρας μεσότοιχον καθελών. Κλίνη δὲ τούτου τοῦ Σολομών, ὁ σταυρὸς ἑν ᾧ ἐκοιμήθη, καὶ ὕπνωσε τὸν φυσίζωον ὕπνον, καὶ τοῦ πεσόντος Ἀδὰμ ἀναστάσιμον, ἐπικλίνας αὐτῷ τὴν κεφαλὴν ἑκουσίως.
Ἑξήκοντα δὲ δυνατοῖς ἡ κλίνη περιστοιχίζεται καὶ περιέπεται ἀπὸ τῶν δυνατῶν Ἰσραὴλ , τοῦ τε παλαιοῦ καὶ τοῦ νέου νόμου. Ὅσοι τε τοῦ δωδεκαφύλον τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ ἀνέσχον θεοφιλεῖς ταῖς διαφόροις δισσούμενοι καταστάσεσιν (ἑτέρα γὰρ ἡ πρὸ τοῦ νόμου διαγωγή, καὶ ἑτέρα μετὰ τὰς πλάκας καὶ τὴν σκηνήν), καὶ ὅσοι τοῦ θείου Λόγου αὐτόπται, καὶ τῆς χάριτος κήρυκες εἰς τὴν ἴσην μὲν ἀνακεφαλαιούμενοι δώδεκα, τρισσούμενοι δὲ ὅμως τῇ λατρείᾳ τῆς Τριάδος, καὶ ταῖς ἰσαρίθμοις τοῦ βαπτίσματος καταδύσεσι τελειούμενοι· Προφητῶν γὰρ καὶ ἀποστόλων καύχημα ὁ σταυρός, δι’ οὗ παντὸς γεγόνασι δυνατώτεροι, δυνάμεις πολλὰς καὶ σημεῖα ἐκτελέσαντες, καὶ δι’οὗ αὐτοῖς κόσμος ἐσταύρωται, καὶ τούτων ἕκαστος τῷ κόσμῳ, οἷος ἦν ἐκεῖνος ὁ εὐδοκῶν ἐν ταῖς ἀσθενείαις αὐτοῦ καὶ λέγων, Ὅταν ἀσθενῶ, τότε δυνατός εἰμι.
Πάντες, φησί, κατέχοντες ροφμαίας διὰ τῶν μηρῶν αὐτῶν ἀπὸ θριάμβους ἐν νυξί. Προκείσθω γὰρ τὸ λεπτόμενον τῆς ἀσματικῆς ταύτης περικοπῆς. Ρομφαίας ἐπὶ τῶν μηρῶν, τοῦ λόγου νοοῦντος τὰς ἀναιρετικὰς ἐγκρατείας τῶν ὑπογαστρίων παθῶν, καὶ ἔστι τοιοῦτος ρομφαιοφόρος πρὸ τῶν ἄλλων ὁ μέγας στρατιώτης τῆς χάριτος, ὅς ἐπιστέλλων φησίν· Ὑπωπιάζω μὲ τὸ σῶμα καὶ δουλαγογῶ, μήπως ἄλλοις κηρύξας αὐτὸς ἀδόκιμος γένωμαι· Ἐφήρμοσται δὲ ἀρίστω τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ καὶ τὸ, ἀπὸ θάμβους ἐν νυξί. Κἀγὼ τῆς Δαυϊδικῆς ὁπλοθήκης τὴν ρομφαίαν ταύτη ἀναλεγόμενος συμμαχῶ τῷ λόγῳ ἀγωνιζομένῳ πρὸς τὴν ἀπόδειξιν· Ὅπλῳ, φησί, κυκλώσει σε ἡ ἀλήθεια αὐτοῦ· οὐ φοβηθήσῃ ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ· Τὸ γὰρ ὅπλον ἀναιρετικὸν τῶν ἐπαναστάσεων τῆς σαρκός, καὶ τῶν ἐντεῦθεν νυκτερινῶν φαντασμάτων. Τοιοῦτόν μοι τοῦ λόγου τὸ ὅρμημα σήμερον ἐκ κλίνης μὲν ἀνιστάμενον, καὶ τῆς κινήσεως ἀπαρχόμενον εἰς δὲ γε τὰς πρωΐας ταύτας τὰς προσκυνησίμους τοῦ πανσεβάστου σταυροῦ ἀποκτεῖνον πάντες τοὺς ἁμαρτωλοὺς τῆς γῆς. Οὗτοι δὲ εἰσι δαίμονες, δημιουργικοὶ τῆς ἁμαρτίας καὶ τῆς κακίας γεννήτορες. Ἀὴρ γὰρ ἤ τῇ χειρὶ τυπούμενος, ἤ τῇ γλώττῃ τυπτόμενος, τῇ γραφῇ, τῇ κλήσει τῇ στααυρικῇ, τὰ ἐναέρια πνεύματα μακρὰν ἀπελαύνει –βαρὺς ἐστιν ἠμῖν καὶ βλεπόμενος, καὶ ἀκουόμενος –λέγοντα, ὁ σταυρός.
Ὅτι τοίνυν ὀφθαλμοὶ μὲν τῶν πιστῶν, ὀπτικὰς ἀπορροίας ἐξακοντίσαντες ἐπὶ τὸν σταυρόν, καθηγιάσθησαν, αἱ δὲ τοῦ ἁγιασμοῦ κορεσθεῖσαι πλήρεις χάριτος παλίρροοι πρὸς τὴν ἰδίαν πηγὴν ἀνεχύθησαν· χείλη δὲ διασταλέντα πρὸς ἀσπασμὸν, εἴτ’ ἀθρόον συμπτυχθέντα καὶ τὸν ἐποχούμενον ἀέρα τῷ θείῳ σταυρῷ ἀνιμησάμενα, καὶ συνεφελκιζόμενα ἔνδοθεν, πᾶσαν τὴν τῶν σπλάχνων οἰκονομίαν ζωοποιοῦ ἐμπνεύσεως ἔπλησαν, καὶ ὄσφρησις διὰ τὴς ἐκεῖθεν ἀποπνεομένης εὐωδίας ἠγαλλιάσατο· μέτωπα δὲ, βλέφαρά τε καὶ κορυφαὶ ταῖς ἀφαῖς καθηγιάσθησαν· φέρε καὶ τὰς ἀκοὰς κατακοσμήσωμεν, ὡς ἔν τισι ἐνωτίοις χρυσοῖς τοῖς τοῦ σταυροῦ ἐγκωμίοις, οὐ ὅτι τὰ ἡμέτερα χρύσεα, οὐ τοῦτό φημι, ἀλλ’ ὅτι δι’αὐτὸν ἐγκωμιαζόμενον τίμια. Τιμᾶται γὰρ καὶ ξύλον χερσὶ δρυτόμου ἀπερρωγὸς δένδρου τινος, καὶ τουτου ἀκάρπου, εἶτα εἰς κοντὸν ἀποτετορνευμένον, καὶ σκῆπτρον ὑπανέχον τὸ βασιλικόν. Οἶδα μὲν οὖν ὅτι καὶ τὰς ἀκοὰς ἡγιάσθητε μελουργημένων τῶν ὕμνων τῶν σταυρικῶν. Πλὴν ἀλλὰ πεφεισμένος, καὶ οὐ κατὰ κόρον καὶ μέχρι γεύματος, ἄρτι δὲ δαφιλέστερον, εἴπερ ὁ ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς τοῦ νέου Ἰσραὴλ ὁ Χριστὸς, ὁ καὶ δημιουργῶν ἡμᾶς πρὸς τὴν ἄνω Ἱερουσαλὴμ τῇ ράβδῳ τῆς ἑαυτοῦ δυνάμεως, ἥτις ἐστὶ ὁ σταυρὸς, τὴν ἀνικμόν πλήξει διάνοιαν. Τότε γὰρ διὰ τῆς ἑαυτοῦ χάριτος προσκορεῖς τὰς ἀκοὰς ὑμῶν ἀπεργάσεται ὕδατα ἐκκρουνίσας εὐλογίας, οὐκ ἀντιλογίας. Ἀρξώμεθα δ’ οὖν ἐντεῦθεν.
Εὑρίσκω περιεχόμενος τὸν παράδεισο τῆς Γραφῆς ξύλα ὀνόμασι ρητοῖς τῶν ἄλλων τῆς Ἐδὲμ ἀνωνύμων ξύλων ἀφοριζόμενα, τὸ ξύλον τῆς γνώσεως, καὶ τὸ ξύλον τὸ τῆς ζωῆς, ὧν τὸ μὲν εἰς ἀντίπαλον τοῖς γενάρχαις καθίστατο, τὸ δὲ εἰς ἔπαθλον ἐτεταμίευτο. Τῷ γὰρ Ἀγωνοθέτῃ οὕτως ἔδοξεν, ἵνα μὴ ὁ νοῦς τῶν ἀνθρώπων ἐκτὸς ἀγώνων καθίζοιτο, καὶ ἀργὸς εἴη καὶ ἀγύμναστος· τὸ γὰρ τοιοῦτον ἀπρόκοπον μένει καὶ ἀστεφάνωντον. Προὔτεινε μὲν οὖν ὥς τινα χεῖρας πρὸς τὰς λαβὰς τὸ ξύλον τῆς γνώσεως, τὴν τε γλυκύτητα καὶ τὴν ὡραιότητα τοῦ καρποῦ, καὶ τὸν ἄνθρωπον καὶ δι’ ὀφθαλμῶν εἷλκε καὶ διὰ γλώσσης εἰς ἀπόλαυσιν τοῦ καρποῦ. Ἔκειτο γὰρ τοῦτο ἥττημα εἶναι τῷ λιχνευσαμένῳ περὶ τὴν βρῶσιν. Γέγονεν οὕτω, καὶ ἥττηται πολιορκηθεὶς γὰρ ταῖς τοῦ καρποῦ ἁλλοναῖς χεῖρας δέδωκε τῇ ἐπιθυμίᾳ, καὶ ἑάλῳ, καὶ δεδούλωται ὁ βαρυσύμφορος καὶ πολυστένακτος ἄνθρωπος. Ἐντεῦθεν τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς τοῦ πλυεύκτου ἐπάθλου τοῖς νικηταῖς ἀποτυγχάνει, καὶ ἐκβάλλεται τῆς τούτου μεθέξεως τεταπεινωμένος, κατῃσχυμένος· ζῇν δὲ ἡ ἁμαρτία ἀπάρχεται, καὶ βασιλεύει ἀπὸ Ἀδὰμ ἕως Μωυσέως, ὡς οὐρανοβάμων Παῦλος μυσταγωγεῖ, Μωυσέα κατανομάζων τὸ διὰ τούτου δεδομένου νόμον τῶ Ἰσραήλ. Ζωῆς δὲ κλῆσιν ἡ γυνὴ μετὰ τὴν παράβασιν καὶ τὴν κατάραν παρὰ τοῦ ἀνδρὸς δέχεται· τῆς γὰρ οὐρανίου καὶ ἀθανάτου ἐκπεσόντες ζωῆς τῆς ἐμπαθοῦς, καὶ ἐφαμάρτου οἱ προπάτορες ἀρχηγέται γεγόνασιν. Ἐν ἀνομίαις γὰρ συνελήφθην, καὶ ἐν ἁμαρτίαι ἐκύησέ με ἡ μήτηρ μου Εὔα· ὅτι αὐτομήτωρ πάντων τῶν ζώντων τὴν φθειρομένην ζωή.
Εἶχε μὲν οὕτω ταῦτα· καὶ συμποδίζομαι τῷ ξύλῳ τῆς γνώσεως ἐκ ραθυμίας, καὶ καταολισθαίνω πτῶμα παγχάλεπον, καὶ ἀφέλκομαι τοῦ τῆς ζωῆς ξύλου, νεκρότητος ἤδη ἀπόζω. Τί γὰρ κοινὸν ἀθανασίᾳ καὶ θητότητι; Ἀντανίστησι δὲ μοι ξύλον ἕτερον, καὶ χεῖρας ἀνειμένας, καὶ γόνατα παραλελυμένα ἐκ τοῦ ὀλισθήματος παρακαλεῖ· ράβδος καὶ γὰρ δυνάμεως ὁ σταυρὸς τῷ Δαυΐδ εἴρηται. Καὶ ὁ τρόπος τῆς ἀνορθώσεως ὡς θαυμαστός! Κινεῖται σπλάχνοις οἰκείοις εἰς ἔλεον ὁ Δεσπότης καὶ Ἀγωνοθέτης μου, καὶ οὐκ ἀνέχεται βλέπειν τὸ πλάσμα τῶν οἰκείων χειρῶν, ὑπὲρ οὗ τὴν πάντοτε γῇ συνεπήξατο σφαῖραν, καὶ ὅσα ταύτης ἔνδοθεν φέρονται, χερσὶ δαιμόνων παιζόμενον, καὶ ὡσανεὶ σφαῖραν κατὰ γῆς κυλιόμενον, καὶ περισυρόμενον. Γίνεται τοίνυν ὁ νέος Ἀδὰμ, καὶ ἐμφανίζεται τῷ κόσμῳ ἀνθρωποτροπικῶς, τὸ θεοπρεπὲς οἰκονομικῶς ἐν πολλοῖς συγκαλύπτων διὰ τὸν ἀντίπαλον. Καὶ ἦν ἔμπρακτος τοῦτο διδασκαλία τῷ προπάτορι μυσταγωγουμένῳ προδήλως, ὅπως καὶ αὐτὸν ἔδει τὴν πάλην τότε μεταχειρίσασθαι. Εἰ γὰρ ἐγώ, φησί, κατὰ φύσιν Θεὸς ὤν κἄν τοῖς οὐρανοῖς κατοικῶν, εἰς τὴν γῆν ἀφῖγμαι, καὶ μέχρι δούλου μορφῆς ἐμαυτὸν ἐταπείνωσα, διά τί σὺ γήϊνον ἑαυτὸν εἰδώς, πηλίνην οἰκίαν οἰκοῦντα, ἑνὶ πηδήματι τῶν οὐρανίων ὕπερθεν ἀντύγων ἐπειράθης ὑπεράλλεσθαι; Ἐδέησε τοιγαροῦν τὸν ἴσον ἀγῶνα ὑπὲρ ὑμῶν ἀναδείξασθαι τὸν ἀγωνοθέτην, καὶ ἐντέχνως ὑποσκελίσαι τὸν ἡμετέρον πτερνιστήν.
Φυτεύεται τοιγαροῦν ξύλον ἐν τόπῳ Κυρανίου. Τὸ δὲ Κρανίον, λόγος φιλαλήθης, προπάτορος τυγχάνει Ἀδάμ, καὶ ὡσανεὶ ἐπ’ αὐτῷ θεατῇ τὸ στάδιον ὑπέρχεται τοῦ παλαίσματος ὁ Χριστός. Ὁ καρπὸς δὲ τοῦ ξύλου τούτου θάνατος ἦν προσδηλότατος, μηδὲν προβεβλημένος ἐπαγωγόν, μηδὲ ἔνδοξον, ἀδοξίαν δὲ μεγίστην καὶ ὄνειδος φρονοῦσι τὰ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ὁ μὲν καρπὸς ἐκεῖνος τῆς γνώσεως, ὡραῖος ἦν εἰς ὄρασιν καὶ καλὸς εἰς βρῶσιν καὶ ὑψηλὰς ἐλπίδας τῆς θεώσεως προὔτεινεν· ὁ δὲ σταυρικός, τοὐναντίον ἅπαν, ὥστε πόρρωθεν τὸν Ἡσαΐαν τοῦτον ἰδόντα, καὶ παθηνάμενον λέγειν· εἴδομεν αὐτόν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος οὐδὲ κάλλος, ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον, ἐκλεῖπον παρὰ πάντας ἀνθρώπους. Καὶ οὐ μόνον ἄδοξος ὁ τοῦ ξύλου τούτου καρπό, ἀλλὰ καὶ πικραίνων τὴν αἴσθησιν. Χολὴν γὰρ ἀπέβλυζε· τὰ γὰρ γλυκέα τῷ προπάτορι εἰς χολὴν ἐστράφη τῷ τὴν πτῶσιν τούτου ἀναπαλαίοντι· καὶ γίνονται τὰ ἐναντία ἰάματα τῶν ἐναντίων, καὶ ὁ πικραθεὶς σώζει τὸν ἡδυνθέντα τῷ καλῷ πρὸς βρῶσιν καρπῷ, καὶ ἑκουσία γύμνωσις τὸ τῆς φθορᾶς ἔνδυμα θεραπεύει, καὶ ὁ ἄδικος θάνατος τὸν δίκαιον ἀναιρεῖ, καὶ τὸ ξύλον, τὸ πρώην ἐπάρατον καὶ θανατοποιόν, εἰς εὐλογίαν ἀποτελευτᾷ, καὶ ζωὴν αἰώνιον ἀναθάλλει.
Κἀντεῦθεν παιδαγωγούμεθα πρὸς τὸν μέγαν ἀγῶνα, καὶ ἐπιγινώσκομεν τὴν μέθοδον του παλαίσματος· καὶ μανθάνομεν τὰ ἡδύνοντα πάντα, ὡς ὀδυνηρά, παρατρέχειν, γυμνοὶ προσπαθείας εἶναι τοῦ κόσμου, ἵνα μὴ ἔχῃ κοσμοκράτωρ λαβάς· ὑπερεύχεσθαι ἐπηρεαστῶν ὡς εὐεργετῶν, ἄν διαμερίζονταί τινες τὰ ἱμάτια τὰ ἐκ τῆς τετρακτύος τῶν στοιχείων συμπλεγμένα, μηδ’ ἐπιστρέφεσθαι· τὶ γὰρ ἄν καὶ βλάψειαν τοῦ ἄνωθεν ἐξυφασμένου χιτῶνος, φημὶ τῆς ψυχῆς, σώου καὶ ἀρραγοῦς διαμένοντος; τὸν θάνατον ταὐτὸν ὡς ὄναρ λογίζεσθαι. Ἔσται γὰρ ὅταν διυπνισθῶμεν, καὶ τὴν ἀνέσπερον ἡμέραν ὀψόμεθα καὶ κατάσχωμεν ἀσφαλῶς τὴν ἐν νυκτὶ τοῦ βίου φανταζόμενην ἡμῖν βασιλείαν.
Ὁρᾶτε οἷον ἀρετῆς παιδεύτήριον ὁ σταυρός. Ὁρᾶτε πῇ φέρει τοὺς μιμητὰς ἡ τοῦ Χριστοῦ σταύρωσις. Εἰς οὐρανὸν ἀνάγει. Οὐρανοπολίτας ποιεῖ, κληρονόμους Χριστοῦ. Ὡς προσκυνητόν μοι τὸ ξύλον τοῦτο, ὡς ἀσπατόν, ὡς σεβάσμιον, ὡς ἔγωγε καὶ εἰς οὐρανομήκη τοῦτο θεαματίζομαι κλίμακα, ἐν ᾗ Χριστὸς ὑπεστήρικτο. Νεκρὸς γὰρ ὑπὲρ τῆς ἑμῆς ζωῆς γεγονὼς τῷ σταυρῷ συνείχετο ἀνθρωποπρεπῶς, καὶ ἡδράζετο, μὴ καὶ καταρρεύσῃ πρὸς γῆν ὑπενδιδοὺς διὰ τὸ ἄψυχον, ὁ τῇ θεότητι πάντα συνέχων καὶ τοῖς νεκροῖς ἐμπνέων ζωήν. Ἄγγελοι δὲ ἀνέβαινον καὶ κατέβαινον ἐπὶ ταύτῃν τὴν κλίμακα. Ὑπανέβαινον γάρ πως, βραχύ τι παρ’ αὐτοὺς ἠλαττωμένου τοῦ Ἰησοῦ, καὶ τεταπεινωμένου διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου. Γοργὸν δ’ αὐτίκα κατέβαινον κατάβασιν ἄπειρον, ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς, καὶ ἐξουσίας ἀγγελικῆς τὸν σταυρούμενον θεωροῦντες. Καὶ τί γὰρ ἕτερον, ἤ ποιητὴν ἑαυτῶν, καὶ δεσπότην, καὶ Κύριον τῆς δόξης τῷ Πατρὶ συμπροσκυνούμενον καὶ τῷ Πνεύματι; Ὑποκάτω δὲ τῆς κλίμακος ταύτης ὁ οἰκουμενικὸς πατριάρχης καθεύδει τὸν πολυχρόνιον ὕπνον ὁ Πατὴρ πάντων τῶν ζώντων, καὶ ἄρχων τῶν ἀπ’ ἀρχῆς πατριῶν ὁ Ἀδάμ. Καὶ λίθος πρὸς κεφαλῆς αὐτοῦ, εἴπερ τόπος τοῦ Κρανίου τὸ Λιθόστρωτον κέκληται.
Ἐξ ὕψους τούτου πρὸς ἕτερον ὕψος ὁ λόγος μου ἀνατρέχει καὶ τῆς Δεσποτικῆς ἀκούει λεγούσεις φωνῆς. Καθὼς ὕψωσε Μωυσῆς τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. -Ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα τοῦ Κυρίου! σφόδρα ἐβαρύνθησαν οἱ διαλογισμοί σου. Ἀνὴρ ἄφρων οὐ γνώσεται, καὶ ἀσύνετος οὐ συνήσει ταῦτα. Ἤθελον ἄρτι καὶ Ἰουδαίους καὶ Βογομίλους παρεῖναι, καὶ τοῦ λόγου ἐπακροᾶσθαι ἐλέγχοντος τὴν κατὰ τοῦ πανευδήμου σταυροῦ δυσφημίαν αὐτῶν. Ἀλλὰ τι κοινὸν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ καὶ τοῖς ἐννεοῖς τούτοις κυσί; ὥς φησιν ὁ προφήτης· καὶ ἄλλως γὰρ ἀνακόπτει μου τὴν πρὸς τοῦτο πρόσκλησιν τῶν βεβήλων τούτων ἀνδρῶν ὁ ψαλμός, ἀποφαινόμενος, ὡς ἀνήρ ἄφρων Ἰουδαῖος οὐ γνώσεται, καὶ ἀσύνετος Βογόμιλος οὐ συνήσει. Ἐπεγκαλέσετε δέ μοι καὶ ὑμεῖς, ἐὰν τὸν ἄρτον τῶν τέκνων ὑμῶν λαβὼν ἐπιδώσω τοῖς κυναρίοις. Ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν ἐρρέτωσαν ἐς κόρακας τοῦς νοητούς, οἱ παμμίαροι, ὥς τινα θνησιμαῖα καὶ θρήνων ἄξια πτώματα, καὶ ὑπ’ αὐτῶν τοὺς ψυχικοὺς ἐξουττέσθωσαν ὀφθαλμούς. Τῷ ὄντι γὰρ οὐκ ἔγνωσαν οὐδὲ συνῆκαν ἐν γὰρ σκότει διαπορεύονται.
Ὑμᾶς δὲ τὰ τέκνα τοῦ οὐρανίου Πατρὸς θρέψωμεν τῷ ἄρτω τῷ τρέφοντι τὰς ψυχὰς, εἰς ὅν ἄρτον τὸ ξύλον ἐμβάλλομεν τοῦ σταυροῦ, οὐκ εἰς συντριβή, ἀλλ’ εἰς σύστασιν. Πάλιν οὖν λεγέσθω τὰ Εὐαγγέλια· Καθὼς ὕψωσε τὸν ὄφιν Μωυσῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. Πρῶτον οὖν πρὸς τὴν ἱστορίαν ἀπορηματικῶς ἀπαντήσωμεν. Τί δή ποτε διακνομένου τοῦ λαοῦ ὑπὸ ὄφεως, καὶ ἀποθνήσκοντος, εἰς τὸν ἐπὶ μετεώρου χαλκοῦν ὄφιν ἀναρτᾷν τὰς τῆς ζωὴς ἐλπίδος ἐπέτασσεν ὁ Θεός; Καὶ μὴν ἀπ’ ἀρχῆς δι’ὄφεως θάνατος, εἰς τὸν κόσμον εἰσῆλθε καὶ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς ἀπεστέρηται. Διὰ τι δὲ μὴ πρὸς τὴν κιβωτὸν ἐκείνην τὴν σεβάσμιον, τὴν θαυματοποιὸν ἀτενίζειν ἐπέτρεψεν ὁ Θεὸς, καὶ τὴν θεραπείαν λαμβάνειν; Ἡ δὲ Μωσαϊκὴ ράβδος ποῦ, ἡ τοὺς ὄφεις καταναλώσασα τῶν ἐπαοιδῶν; διὰ τί μὴ καὶ αὐτὴ ἀποθηριωθεῖσα, καθὼς καὶ τὸ πρότερον, τοὺς ἐρημικοὺς κατέπιεν ὄφεις; Τὸ δέ· Οὐ ποιήσεις πᾶν ὁμοίωμα, οὔτε τῶν ἐν οὐρανῷ, οὔτε τῶν ἐν τῇ γῇ, πῶς παρὰ τοῦ νομοθέτου ἠκύρωται, καὶ δοξάζεται ὄφις χαλκοῦς ψιλαῖς ἐπεντρανίσεσι ζωοποιῶν;
Ὁρᾷς τὴν τὴς ἀπορίας σειρὰν ὡς πολύπλοκος, ὡς ἰσχυρά, ὡς δυσδιάλυτος; Ὦ βάθος πλούτου καὶ σοφίας καὶ γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Ὄντως προωρισμένον ἦν πρὸ αἰώνων τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ· καὶ ἄλλως οὐκ ἔδει πραγματευθῆναι τῶν ἀνθρώπων τὴν σωτηρίαν ἤ μόνον διὰ σταυροῦ. Ὁ δὲ προτετύπωται σωτηρίαν μὲν πρότερον κἄν τῷ μονογενεῖ παιδί τοῦ Ἀβραὰμ τῷ ἔξ ἐπαγγελίας, τῷ εὐλογημένῳ· καὶ δεύτερον ἐν τῷ καλῷ τὰ πάντα Ἰωσήφ· ἀλλ’ὄτι ἔνδοξα τὰ προσκιάσματα ἦσαν καὶ πίνακας ἔφερον ταῦτα εὐλογημένου γένους, καὶ, μεμακαρισμένου ἀπεξεσμένοι, οὐχ ἵστησι μέχρι τούτου τὴν προτύπωσιν ὁ δι’ ἑαυτοῦ τὰ εἰκονουργήματα πρὸς τὸν ἐντελόμορφον διαζωγραφήσας λόγος Θεοῦ, ἀλλ’εἰδὼς ὅτι μετὰ ἀνόμων λογισθήσεται, καὶ τοῖς ἐν κατάρα συναριθμηθήσεται διὰ τὸν θάνατον τοῦ σταυροῦ, καὶ τὸ δι’ ὄφεως συμπαραλαμβάνει προχάραγμα, οἱονεί τινος χρώματος μέλανος· ἔστι γὰρ οὗτος τῶν ἐπικαταράτων, καὶ συμμυολογραφεῖ δι’ αὐτοῦ τὴν εὐλογίαν τοῦ κόσμου. Προσέλαβε γὰρ τὴν καταραθεῖσαν φύσιν ἡμῶν, καὶ δείκνυσι ταύτην σωτηρίας αἰτίαν, καὶ ζωὴς ἀθανάτου πηγαστικήν. Ὁμοιοῦται δὲ τοῖς ὄφεσι, τοὐτέστι τοῖς κατηραμένοις ἀνθρώποις ἄνευ ἁμαρτίας, καὶ ὁ χαλκοῦς ὄφις εὔηχος κήρυξ τῆς ἀναμαρτηρσίας τοῦ προσλήμματος, ἰοῦ θανατηφόρουν ἀπηλλαγμένος. Ὄφις δὲ τὸ ἰὸν ἐπὶ σώματος φέρει, καὶ ἔβλαψεν ἐν τῷ παραδείσῳ ὁ προελθὼν ἐκεῖθεν μετὰ δόλου ψιθυρισμός. Χριστὸς δὲ ἁμαρτίαν οὐ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ, καὶ σώζει τὸν κόσμον ἀπὸ τῆς φθορᾶς.
Ἰώσεις οἱ ὀδόντες τοῦ ὄφεως καὶ θανάτου μέλανος πρόξενοι, Χριστοῦ δὲ οἱ ὀδόντες λευκοί, ἤ γάλα κατὰ τὴν προφητείαν Ἰακώβ, τοῦτο μέν, ὅτι πρὸς τὴν γῆν ἡμᾶς ὁδηγεῖ ὁ λόγος αὐτοῦ ρέουσαν μέλι καὶ γάλα, τὴν νοητὴν Ἱερουσαλήμ· τοῦτο δέ, διὰ τὸ τῶν τυπικῶν ἐμφάσεων ἀπαράδεκτον. Γάλα γὰρ μόνον ἐξ ἁπάντων ὑγρῶν οὐκ οἶδεν ἰνδάλλειν χαρακτήρων ἐμφάσεις, καὶ τύπους ἀποπάλλειν σωματικούς. Ὄφις δὲ τὴν λεβηρίδα δι’ ἔτους ἀπαμφιέννυται. Χριστὸς δὲ οὐτ’ εἶχέ τι τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου τοῦ φθειρομένου κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀπάτης, οὔτ’ ἀπεβάλλετο, ἀναμαρτήτως νέος Ἀδὰμ γεγονώς, καὶ τῆς καινῆς κτίσεως ἀργηγός. Τοιοῦτος ὤν ἀνατρέχει ἐπὶ τὸ ξύλον, καὶ στηλιτεύει ἑαυτὸν εὐθὺς ἀναμάρτητον, καὶ ὁ κάτω συρόμενος ὄφις ἐλθών, εὑρίσκει ἐν αὐτῶ οὐδέν. Παντελῶς γὰρ ἦν τῆς ἰοβόλου κακίας ὑπέρτερος, καὶ κατάγχεται μὲν ὁ δεινὸς ὄφις καὶ δράκων ὁ ἀποστάτης ὁ ἐπιτηρῶν τὴν πτέρναν ἡμῶν, σώζεται δὲ ὁ Ἰσραὴλ ὁ ὁρῶν νοῦς τὸν Θεόν, σωτηρίαν αἰώνιον ἐπιγινώσκων τοῦτο Θεόν, σαρκὶ μὲν ἐσταυρωμένον, θεότητι δὲ ζωοποιοῦντα τοὺς νεκρωθέντας, εἰς ὅν ἐκβαίνει προδήλως ἡ προφητεία Μωυσέως προλέγοντος· Ὄψεσθε τὴν ζωὴν ὑμῶν κρεμαμένην κατέναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν· Ἀνάγκην γὰρ εἶχον καὶ οἱ τοῖς ὄφεσι πρότερον δεδηγμένοι πρὸς τὸν ἀνεστηλωμένον ὄφιν ἐπεντρανίζειν, ὡς οὐχ ἑτέρως χορηγουμένου τούτοις τοῦ ζῆν ἤ ἀπὸ τῆς εἰς αὐτὸν ἀτενίσεως.
Καὶ νῦν ἡμεῖς, οἷς κατ’ ὀφθαλμοὺς Ἰησοῦς Χριστὸς ἐσταυρωμένος γράφεται, συνῳδὰ τῷ θεσπεσίῳ ψαλμῳδοῦμεν Δαυΐδ. Οἱ ὀφθαλμοὶ πάντων εἰς σὲ ἐλπίζουσι, καὶ σὺ δίδως τὴν τροφὴν αὐτοῖς ἐν εὐκαιρίᾳ. Τεθυμένος γὰρ καὶ κρεμαννύμενος ὁ Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ τὰς οἰκείας ἑστιᾷ σάρκας τοῖς εἰς σὲ τὰς ἐλπίδας ἀναθεμένοις τῆς σωτηρίας. Ἀνοίγεις σὺ τὰς χεῖρας σου ἐφαπλῶν αὐτὰς τῷ σταυρῷ, καὶ ἐμπιπλᾶς πᾶν ζῶον τῆς πατρικῆς εὐδοκίας. Εὐδοκία δὲ Πατρὸς τὸ πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι διὰ του ἑκουσίου σου πάθους, καὶ τοῦ σταυροῦ, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν. Ἐπίγνωσις δὲ ἀληθείας ἡ πρὸς σὲ καὶ τὸν ἄναρχόν σου Πατέρα καὶ τὸ πανάγιον Πνεῦμα πίστις ὀρθόδοξος. Τίς οὐ προσκυνήσει τὸ ὅπλον τῆς σωτηρίας ἡμῶν; Τίς οὐ δοξάζει τὸν ἀναιρέτην τοῦ βροτοκτόνου Σατανᾶ; Τοῦτο φῶς τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ σημειούμενον ἐφ’ ἡμᾶς. Σκῆπτον γὰρ βασιλέως φῶς αὐτοῦ ὡς λύχνος, πρὸς ἀυτὸν τοὺς ἀγνοοῦντας ἐφοδηγοῦν. Τοῦτο σημείωσις δεδομένη τοῖς φοβουμένοις τὸν Κύριον τοῦ φυγεῖν ἀπὸ προσώπου τόξου, καὶ τῶν δαιμονικῶν προσβολῶν. Τοῦτο καὶ ξύλον πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων καὶ τῶν τοῦ σωτηρίου πηγῶν. Ἐν πάσαις γὰρ ταῖς Θείαις Γραφαῖς ὕμνοις περιαντλούμενός ἐστιν ὁ σταυρός, ὅς τὸν καρπὸν αὐτοῦ δέδωκεν ἐν καιρῷ αὐτοῦ, καθ’ ὅν ἐν τῷ Λιθοστρώτῳ ἐπεφύτευτο. Χαίρει δὲ ὁ σταυρὸς τοῖς τὸν ἔνυγρον μὲν βίον καὶ πλαδαρὸν διαπτύουσι, τῇ τραχύτητι δὲ καὶ σκληραγωγίᾳ τῆς κατὰ Χριστὸν διαγωγῆς προσανέχουσιν. Ὁ δὲ καρπὸς αὐτοῦ ἄφεσις ἁμαρτιῶν, ἥν ὁ ἐν αὐτῷ προσπαγεὶς Ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, τοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύουσιν ἐδωρήσατο.
Ἀλλὰ δεῦτε πάντες προσκυνήσωμεν τῷ ὑποποδίῳ τοῦ παμβασιλέως Χριστοῦ. Προσπέσωμεν ἑκόντες, ἵνα μὴ ἄκοντες τοῦτο πάθωμεν, ὅταν ὁ Πατὴρ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Υἱοῦ ὑποπόδιον θῇ τῶν ποδῶν αὐτοῦ. Δεῦτε τοίνυν προσπέσωμεν καὶ κλαύσωμεν ἐναντίον Κυρίου τοῦ πλάσαντος, ἡμᾶς, εἶτα φθαρέντας τῇ παρακοῇ ἀναπλάσαντος διὰ σταυροῦ, ἵνα μὴ κλαύσωμεν, ὅταν αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται, καὶ ὀφθήσεται τὸ σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ κόψονται πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς. Ὡς γὰρ ἀψευδὴς Θεὸς ὁ Χριστὸς προεδήλωσε, προπορεύσεται τῆς δευτέρας παρουσίας αὐτοῦ ὁ σταυρός, ὡς βασιλικὴ σημαία πανεύσημος, καὶ γνωρίσουσι πάντες οἱ ἐξ Ἀδὰμ μέχρι τῆς συντελείας ἄνθρωποι, ὡς ὁ ἐσταυρωμένος Χριστὸς ἔρχεται κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς. Προφθάσωμεν οὖν τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐν ἐξομολογήσει. Οἰκειωθῶμεν τῷ βασιλεῖ τῶν αἰώνων καὶ κριτῇ πάσης πνοῆς τῷ ἐσταυρωμένῳ Χριστῷ οἰκείωσιν τὴν διὰ μιμήσεως. Μιμεῖται δὲ τὸν Χριστὸν ὁ καθηλώσας τῷ θείῳ φόβῳ τὰς ἑαυτοῦ σάρκας, καὶ τῷ κόσμῳ σταυρωθεὶς καὶ ἀπονεκρωθεις.
Κάμμυσόν σου τοὺς ὀφθαλμούς, ἐπάν τί τῶν θελγόντων αὐτοὺς προσβάλῃ ποθέν, πρὸς ἡδονῆς βλαβερᾶς παρασύρον σε ὄλεθρον. Κλεῖσον τὸ στόμα σου ἐν τῷ συστῆναι τὸν ἁμαρτωλὸν διάβολον ἐναντίον σου ἐρεθίζοντας πρὸς ὕβρεις καὶ καταλαλοῦντα τοῦ πλησίον. Κωφώθητι καταλαλούμενος, ὑβριζόμενος, καὶ ψάλλε μετὰ Δαυΐδ κατὰ νοῦν· Ἐγὼ δὲ ὡσεὶ κωφὸς οὐ ἤκουον, καὶ ὡσεὶ ἄλαλος οὐκ ἀνοίγων τὸ στόμα αὐτοῦ. Δέσμευσόν σου τὰς χεῖρας, ἵνα μὴ πρὸς τὰς ψυχοβλαβεῖς ἐκτείνοιντο πράξεις, μηδὲ πρὸς τὴν ἁρπαγὴν τῶν ἀνηκόντων σοι. Συνδέσμευσον καὶ τοὺς πόδας πειρωμένους τρέχειν πρὸς ἀοδίας βάραθρα, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, καθήλωσον, καὶ χεῖρας καὶ πόδας τῷ φόβῳ τοῦ διὰ μολυσμὸν του ψυχικοῦ ἐνδύματος δεθέντος χεῖρας καὶ πόδας, καὶ ἀπορριφέτνος εἰς κόλασιν. Ἐὰν οὕτω συσταυρωθῇς τῷ Χριστῷ, συνδοξασθήσῃ αὐτῷ, ὅταν ἔλθῃ ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἁγίων. Τότε προσκυνήσεις τελειότερόν τε καὶ ὑψηλότερόν τὸν πολυπόθητον τοῦ Κυρίου σταυρόν, καταδὼν ἡλιακὰς ἀκτῖνας φωτοβολοῦντα, καὶ ταῖς ἀγγγελικαῖς περικυκλούμενον ταξιαρχίαις, καὶ συνθηματίζοντα τοῖς πιστοῖς τὴν πρὸς τὸν βασιλέα συνδρομήν, καὶ ἀπὸ τῶν ἐχθρῶν ἀφορίζοντα, καὶ πρὸς τὴν κληρονομίαν τῆς ἀδιαδόχου βασιλείας συγκαλούμενον, ἧς γένοτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν ἐν αὐτῷ Χριστῷ Θεῷ ἡμῶν, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα, τιμή, καὶ προσκύνησις σὺν τῷ ἀνάρχῳ αὐτοῦ Πατρί, καὶ τῷ παναγίῳ καὶ ἀγαθῷ, καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν καὶ εἰς τοὺς ἀτελευτήτους αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
|
«Ἰδοὺ ἡ κλίνη τοῦ Σολομῶντα γύρω ἀπ’ αὐτὴν ἑξήντα δυνατοὶ ἀπὸ τοὺς δυνατοὺς τοῦ Ἰσραήλ, ὅλοι κρατοῦνε σπαθιὰ στὰ χέρια καὶ γνωρίζουν τοῦ πολέμου τὰ μυστικά». Πρέπει ν’ ἀδρεύσωμε ἀμέσως τὴν ρίζα καὶ τὴν ἀρχὴ τῶν ὕμων μας γιὰ τὸ πανσέβαστο ξύλο τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυρίου μας μὲ τὴ ροὴ τῶν ἀσμάτων καὶ τὸ κῦμα τῆς Σολομώντειας σοφίας. Ἔτσι καθὼς θὰ κυλᾶ ὁρμητικὰ ὁ λόγος, θὰ βλαστήση ἀπὸ κεῖ τὸ δέντρο τῆς χαρᾶς γι’ αὐτοὺς ποὺ ἐπιθύμησαν καὶ κάθησαν στὴ σκιά του. Ἡ λέξη Σολομῶν μεταφράζεται εἰρηνικός. Κι ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ εἰρήνη μας, ὅπως λέει ὁ Παῦλος, ποὺ ἔκαμε τὰ δύο ἕνα καὶ ἐγκρέμισε τὸν τοῖχο τοῦ μίσους. Καὶ τοῦ δικοῦ μας Σολομῶντα κλίνη εἶναι ὁ σταυρὸς, ὅπου κοιμήθηκε καὶ δέχτηκε τὸν ὕπνο ποὺ πήγασε τὴ ζωὴ καὶ σήκωσε τὸν Ἀδὰμ ποὺ εἶχε πέσει, κλίνοντας γι’ αὐτὸν θεληματικὰ τὴν κεφαλή του.
Καὶ ἑξῆντα δυνατοὶ ἀπὸ τοὺς δυνατοὺς τοῦ Ἰσραὴλ περιτριγυρίζουν τὴν κλίνη του καὶ τὴ φροντίζουν, τοῦ παλαιοῦ καὶ τοῦ νέου νόμου. Ὅσοι ἀπὸ τὶς δώδεκα φυλὲς τοῦ Ἰσραὴλ ἐσήκωσαν εὐλαβικὰ χέρια καὶ ταυτίστηκαν μὲ τὶς δύο καταστάσεις (ἄλλη ἡ πρὶν ἀπὸ τὸ νόμο συμπεριφορὰ καὶ ἄλλη ἡ ἔπειτα ἀπὸ τὶς πλάκες καὶ τὴ σκηνή). Κι ὅσοι ἔγιναν αὐτόπτες τοῦ Θείου Λόγου καὶ τῆς Χάριτος κήρυκες συμπλήρωσαν κι αὐτοὶ τὸν ἀριθμὸ δώδεκα, τριπλασιάστηκαν ὅμως μὲ τὴ λατρεία τῆς Τριάδος καὶ μὲ τὶς ἰσάριθμες καταδύσεις τοῦ βαπτίσματος τελειοποιήθηκαν. Γιατὶ εἶναι τῶν προφητῶν καὶ τῶν ἀποστόλων τὸ καύχημα ὁ σταυρὸς καὶ μὲ τὴ δύναμή του ἔγιναν πιὸ δυνατοὶ ἀπὸ ὅλους καὶ κατώρθωσαν μεγάλα καὶ θαυμαστά. Μὲ τὴ δύναμή του σταυρώθηκε γι’ αὐτοὺς ὁ κόσμος καὶ γιὰ τὸν κόσμο καθένας ἀπ’ αὐτοὺς. Τέτοιος ἦταν ἐκεῖνος ποὺ ἔστεργε τὶς ἀδυναμίες του καὶ λέγει, ὅταν εἶμαι ἀσθενὴς τότε εἶμαι δυνατός.
Ὅλοι, λέει, ὁ ψαλμὸς ἔχουν σπαθιὰ στὸ μηρό τους γιὰ τὸ φόβο τῆς νύχτας. Ἰδοὺ μπροστὰ μας τὸ ὑπόλοιπο τοῦ ποιητικοῦ ἐδαφίου. Σπαθιὰ στὸ μηρὸ τους· ὁ λόγος σημαίνει τὴν ἐγκράτεια τῶν σαρκικῶν ἐπιθυμιῶν. Τέτοιος σπαθοφόρος εἶναι πρὶν ἀπὸ τοὺς ἄλλους ὁ μεγάλος στρατιώτης τῆς χάριτος, ὁ ὁποῖος γράφει σ’ ἐπιστολὴ του. Βασανίζω τὸ σῶμα μου καὶ τὸ κάμω δοῦλο, μήπως ἐγὼ ὁ κήρυκας τῶν ἄλλων φανῶ γιὰ τὸν ἑαυτὸ μου ἀνάξιος. Συμφωνεῖ ὁλότελα στὸ νόημα τοῦτο καὶ ἡ αἰτιολογία «ἀπὸ νυκτερινὸ φόβο». Κι ἐγὼ ἀπὸ τὸ ὁπλοστάσιο τοῦ Δαυΐδ παίρνοντας τὸ σπαθί τοῦτο γίνομαι σύμμαχος τοῦ λόγου πού ἀγωνίζεται γιὰ τὴν ἀπόδειξη. Ἡ ἀλήθεια του μὲ τὰ ὅπλα της θὰ σὲ ἀσφαλίση ὁλόγυρα, δὲ θὰ φοβηθῆς ἀπὸ νυχτερινὸ φόβο. Γιατὶ τὸ ὅπλο καταστέλλει τὶς ἐπαναστάσεις τῆς σάρκας καὶ τὰ νυχτερινὰ φαντάσματα, ποὺ αὐτὲς γεννοῦν. Τέτοιο τὸ ἐγερτήριο τοῦ λόγου σήμερα ἀναπηδᾶ ἀπὸ τὴν κλίνη καὶ ἀρχίζει τὴν κίνηση καὶ τὰ πρωινὰ αὐτὰ, ποὺ προσκυνοῦμε τὸν πανσέβαστο σταυρό, σκοτώνει ὅλους τοὺς ἁμαρτωλοὺς τῆς γῆς. Αὐτοὶ εἶναι δαίμονες δημιουργοὶ τῆς ἀμαρτίας καὶ πατέρες τῆς κακίας. Γιατὶ ὁ ἀέρας, ἄν τὸν σταυρώνη τὸ χέρι, ἤ τὸν κτυπᾶ ἡ γλῶσσα ἤ ἡ γραφή, ἤ ἡ σταυρικὴ ἐπίκληση, διώχνει μακρυὰ τὰ πνεύματα ποὺ κινοῦνται σ’ αὐτὸν μὲ τὴν ἀναφώνηση ὁ σταυρός, Εἶναι βαρὺ γιὰ μᾶς καὶ νὰ τὸν βλέπωμε καὶ νὰ τὸν ἀκοῦμε.
Τὰ μάτια τῶν πιστῶν ἁγιάστηκαν, ὅταν ἔριξαν στὸ σταυρὸ τὰ βλέμματά τους κι αὐτὰ γεμᾶτα ἀπὸ ἀγιασμὸ ξεχειλισμένα ἀπὸ τὴ χάρη ξαναγύρισαν στὴν πηγή τους. Τὰ χείλη ἄνοιξαν γιὰ νὰ τὸν ἀσπαστοῦν κι ὕστερα κλεισμένα μὲ μιά, ἄντλησαν καὶ τὸν ἀέρα ποὺ ἦταν ἐπάνω στὸ σταυρὸ καὶ ἀναπνέοντας τον γέμισαν μέσα μας τὰ σπλάχνα μὲ τὴ ζωογόνο πνοή του καὶ εὐφράνθηκε μὲ τὴν εὐωδιὰ ποὺ ἐρχόταν ἀπὸ μέσα καὶ ἡ ὄσφρηση. Τὰ μέτωπα καὶ τὰ βλέφαρα καὶ οἱ κορυφὲς ἁγιάστηκαν μὲ τὴν ἀφή. Ἄς στολίσωμε καὶ τὰ αὐτιὰ μας, μὲ κάποια χρυσᾶ ἐνώτια, τὰ ἐγκώμια τοῦ σταυροῦ. Δὲν εἶναι δικοί μου ὕμνοι χρυσοῖ, γίνονται πολυτιμοι γι’ αὐτὸν ποὺ ἐγκωμιάζουν. Γιατὶ καὶ τὸ ξύλο, ποὺ τὸ ἀπόσπασαν τὰ χέρια τοῦ ξυλοκόπου ἀπὸ κάποιο δέντρο καὶ μάλιστα ἄκαρπο, δέχεται τιμή, ὅταν τορνευτῆ καὶ γίνη κοντὸς ποὺ κρατεῖ στὴν κορυφή του τὸ βασιλικὸ σύμβολο. Γνωρίζω λοιπὸν ὅτι καὶ οἱ ἀκοές σας ἐδέχτηκαν τὸν ἁγιασμὸ μὲ τὴ μελωδία τῶν σταυρικῶν ὕμων. Ναί, ἀλλὰ περιωρισμένα κι ὄχι ὅσο χρειάζεται γιὰ ἕνα πνευματικὸ γεῦμα. Τώρα ὅμως πιὸ ἄφθονα θὰ δεχθῆτε τὸν ἁγιασμὸ, ἄν βέβαια ὁ Χριστὸς, ὁ ἀρχηγὸς τῆς ζωῆς τοῦ νέου Ἰσραήλ, ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν οὐράνια Ἱερουσαλὴμ μὲ τὴ ράβδο τῆς δυνάμεώς του, τὸ σταυρό, χτυπήση τὸ στεῖρο πνεῦμα μου. Τότε θὰ καταπλημμυρίση μὲ τὴ χάρη του τὶς ἀκοὲς σας, θὰ κάμη ν’ ἀναβλύσουν ποταμοὶ δοξολογίας, ὄχι ἀντιλογίας. Ἅς ἀρχίσωμε τώρα.
Περπατῶντας μέσα στὸν Παράδεισο τῆς Γραφῆς βρίσκω δέντρα, ποὺ διακρίνονται ἀπὸ τὰ ἄλλα ἀνώνυμα δέντρα μὲ ὡρισμένα ὀνόματα, τὸ δέντρο τῆς γνώσεως, τὸ δέντρο τῆς ζωῆς· ἀπ’ αὐτὰ τὸ ἕνα στάθηκε ἐχθρικὸ γιὰ τοὺς γενάρχες μας, τὸ ἄλλο ἔχει φυλαχτῆ γιὰ τὴν ἀμοιβή μας. Ἔτσι φάνηκε καλὸ στὸν Ἁγωνοθέτη, γιὰ νὰ μὴ βρεθῆ μακριὰ ἀπὸ τοὺς ἀγῶνες ὁ νοῦς τῶν ἀνθρώπων καὶ μείνη βραδὺς καὶ ἀγύμναστος. Ἡ στάση αὐτὴ εἶναι ἀνώφελη καὶ ἀβράβευτη. Ἅπλωσε λοιπὸν σὰν κάποια χέρια νὰ πιάσουμε τὸ ξύλο τῆς γνώσης, τὴ γλυκύτητα καὶ τὴν ὀμορφιὰ τοῦ καρποῦ καὶ ἔσερνε τὸν ἄνθρωπο στὴν ἀπόλαυσή του καὶ μὲ μάτια καὶ μὲ τὴ γλῶσσα. Βρέθηκε γιὰ νὰ ἀποτελέση μέσο ἥττας ἐκείνου, ποὺ δὲν κρατιέται νὰ μὴ τὸ δοκιμάση. Ἔγινε ἔτσι καὶ νικήθηκε. Πολιορκημένος ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ τοῦ καρποῦ ὑποχώρησε στὴν ἐπιθυμία του καὶ αἰχμαλωτίσθηκε καὶ σκλαβώθηκε ὁ συφοριασμένος καὶ πολυστέναχτος ἄνθρωπος. Τοῦτο ἔγινε ἀφορμὴ νὰ χάση τὸ πολυπόθητο ἔπαλθο τῶν νικητῶν, τὸ ξύλο τῆς ζωῆς καὶ ἀπομακρύνεται ἀπ’ αὐτὸ ταπεινωμένος καὶ ντροπιασμένος. Ἀρχίζει νὰ ζῆ ἡ ἁμαρτία καὶ νὰ βασιλεύη ἀπὸ τὸν Ἀδὰμ ὡς τὸ Μωϋσῆ, ὅπως ὁ Παῦλος ποὺ ἀνέβηκε στὸν οὐρανοὸ ἐξηγεῖ τὸ μυστήριο, ὀνομάζοντας Μωϋσῆ τὸ νόμο ποὺ αὐτὸς ἔδωσε στοὺς Ἐβραίους. Μετὰ τὴν παράβαση καὶ τὴν κατάρα ἡ γυναῖκα δέχεται ἀπὸ τὸν ἄνδρα τὴν πρόσκληση τῆς ζωῆς. Ἀφοῦ ἐξέπεσεν ἀπὸ τὴν οὐράνια κι ἀθάνατη ζωή, ἔγιναν οἱ προπάτορές μας ἀρχηγοὶ τῆς ζωῆς, ποὺ εἶναι γεμάτη πάθη κι ἁμαρτίες. «Μὲ ἀνομία μὲ συνέλαβε καὶ μέσα σὲ ἁμαρτίες μὲ κυοφόρησε ἡ μητέρα μου Εὔα». Αὐτὴ εἶναι ἡ μητέρα ὅλων ὅσοι ζοῦνε τὴ θνητὴ ζωή.
Ἔτσι ἔγιναν αὐτά. Ἀπὸ ραθυμία προσκρούω στὸ δέντρο τῆς γνώσεως κι ἡ πτώση μου εἶνια ὀδυνηρή· ἀπομακρύνομαι ἀπὸ τὸ δέντρο τῆς ζωῆς καὶ μυρίζω πιὰ σὰ νεκρὸς. Τί κοινὸ ὑπάρχει ἀνάμεσα στὴ θνητότητα καὶ στὴν ἀθανασία; Ἕνα ἄλλο δέντρο παρουσιάζεται καὶ μοῦ τονώνει τὰ ἄτονα χέρια καὶ τὰ γόνατα ποὺ εἶχαν παραλύσει ἀπὸ τὴν πτώση. Ράβδος δυνάμεως εἶχε ὀνομαστῆ ὁ σταυρὸς ἀπὸ τὸ Δαυΐδ. Μὰ κι ἡ ἀνόρθωση θαυμαστή. Σπλαχανικὸς ὁ Κύριος καὶ Ἀγωνοθέτης μου δὲ ὑπομένει νὰ βλέπη τὸ πλάσμα τῶν χεριῶν του, γιὰ τὸ ὁποῖο συνέπηξε τὴ σφαιρικὴ γῆ κι ἐδημιούργησε ὅσα προέρχονται ἀπ’ αὐτήν, δέν ὑπομένει νά τό βλέπη παιχνίδι στὰ χέρια τῶν δαιμόνων καὶ σὰν τὴν σφαῖρα νὰ κυλιέται ἐδῶ κι ἐκεῖ στή γῆ. Γιεννιέται λοιπὸν ὁ νέος Ἀδὰμ καὶ σὰν ἄνθρωπος παρουσιάζεται στὸν κόσμο, ἀπὸ θεία οἰκονομία ἐξ αἰτίας τοῦ ἐχθροῦ ἀποσκεπάζοντας σὲ πολλὰ τὴ θεότητά του. Κι αὐτὸς ὁ τρόπος ἀποτελοῦσε ἔμπρακτη διδασκαλία γιὰ τὸν προπάτορα ποὺ ὁδηγοῦνταν φανερά, πῶς ἔπρεπε κι αὐτὸς τότε νὰ ἀγωνισθῆ. Ἄν ἐγώ, τοῦ λέει, ποὺ εἶμαι Θεὸς ἀπὸ τὴ φύση μου καὶ κατοικῶ στοὺς οὐρανούς, ἔφτασα στὴ γῆ, καὶ ταπείνωσα τὸν ἑαυτό μου μὲ τὴ μορφὴ του δούλου, γιατί σὺ μόλο ποὺ γνώριζες γήινο τὸν ἑαυτό σου κι ὅτι κατοικοῦσες σὲ σπίτι ἀπὸ πηλό, προσπάθησες νὰ βγῆς μ’ ἕνα πήδημα πάνω ἀπὸ τὸ γῦρο τοῦ οὐρανοῦ; Χρειάστηκε λοιπὸν τὸν ἴδιο μ’ ἐμᾶς ἀγῶνα ν’ ἀναλάβη ὁ ἀγωνοθέτης καὶ νὰ καταβάλη τεχνικὰ τὸν ἀντίπαλό μας.
Φυτεύεται λοιπὸν δέντρο στὸν τόπο τοῦ Κρανίου. Τὸ κρανίο εἶναι τοῦ προπάτορα Ἀδὰμ –λόγος ἀγληθινὸς- καὶ πάνω σ’ αὐτὸ ἀναλαμβάνει τὴν πάλη του ὁ Χριστὸς μ’ ἐκεῖνον θεατή του. Κι ὁ καρπὸς τοῦ δέντρου τούτου ἦταν ὁλοφάνερος θάνατος, ποὺ δὲν παρουσιάζει τίποτα ἑλκυστικό, μήτε λαμπρὸ ἀλλὰ μεγάλη περιφόνηση καὶ ντροπή, γιὰ ὅσους ἔχουν φρόνημα κοσμικό. Κι ὁ καρπὸς ἐκεῖνος τῆς γνώσης, ἦταν ὄμορφος νὰ τὸν βλέπης καὶ νόστιμος νὰ τὸν δοκιμάσης, κι ἔδινε τὶς ὑψηλὲς ἰδέες τῆς θεώσεως· ὁ καρπὸς ὅμως τοῦ σταυροῦ ἦταν τὸ ἀντίθετο ὁλότελα, ὥστε ἀπὸ μακριὰ ὁ Ἡσαΐας βλέποντάς τον καὶ νιώθοντας πόνο νά λέη· Τὸν εἴδαμε καὶ δὲν εἶχε θωριὰ μήτε ὀμορφάδα ἀλλὰ ἦταν τὸ πρόσωπό του ἀτιμασμένο, κι ἦταν περιφρονημένος ἀπὸ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ δὲν ἦταν μόνο ἄσχημος ὁ καρπὸς τοῦ δέντρου τούτου ἀλλὰ ἦταν καὶ στὴ γεύση πικρός. Ἕβγαζε χολὴ κι ἡ γλυκύτητα ποὺ δοκίμασε ὁ προπάτορας ἔγινε χολὴ γιὰ κεῖνον, ποὺ προσπαθοῦσε νὰ ἐπανορθώση τὴν πτώση ἐκείνου. Καὶ γίνονται τὰ ἀντίθετα μέσα θεραπείας τῶν ἀντιθέτων κι αὐτὸς ποὺ ἔνιωσε τὴν πίκρα σώζει ἐκεῖνον, ποὺ δοκίμασε τὴν εὐχαρίστηση ἀπὸ τὸ νόστιμο στὴ γεύση καρπό. Ἡ θεληματικὴ ἀπογύμνωση διορθώνει τὸ ροῦχο τῆς φθορᾶς, ὁ ἄδικος θάνατος ἐξουδετερώνει τὸ δίκαιο καὶ τὸ δέντρο, ἡ καταραμένη πρῶτα ἀφορμὴ τοῦ θανάτου, καταλήγει σὲ εὐλογία, καὶ βλαστάνει τὴν αἰώνια ζωή.
Κι’ ἀπὸ δῶ καθοδηγούμαστε στὸ μεγάλο ἀγῶνα καὶ κατανοοῦμε τὴν τεχνικὴ του ἀγῶνα καὶ μαθαίνομε νὰ προσπερνοῦμε ὅσα μᾶς εὐχαριστοῦν, ἐπειδὴ πραγματικὰ μᾶς λυποῦν, νὰ μὴν ἀποδυώμαστε στὸν κοσμικὸ ἀγῶνα, γιὰ νὰ μὴ βρίσκη μέρος νὰ πιάση ὁ κυρίαρχος τοῦ κόσμου. Να εὐχώμαστε γιὰ τὴν ὠφέλεια ὅσων μᾶς καταδιώκουν, σὰ νὰ εἶναι εὐεργέτες μας. Ἄν μερικοί, διαμερίζουν τὰ ἱμάτιά μας, πού εἶναι ὑφασμένα ἀπὸ τὰ τέσσερα στοιχεῖα, ἐννοῶ τὸ σῶμα, νὰ μὴν ἀλλάζωμε τὴν πορεία μας· σὲ τί μποροῦν νὰ μᾶς βλάψουν, ὅταν ὁ χιτῶνας ποὺ ἔχει ὑφανθῆ στὸν οὐρανό, ἡ ψυχή, παραμένει ἄθικτη κι ἀκέραια; Ἄς σκεφτώμαστε τὸ θάνατο σὰν ὄνειρο. Θὰ ἀφυπνισθοῦμε κάποτε καὶ θ’ ἀντικρύσωμε τὴν ἡμέρα ποὺ δὲ βραδυάζει, καὶ θὰ κατακτήσωμε μὲ ἀσφάλεια τὴ βασιλεία, ποὺ ὀνειρευόμαστε κατὰ τὴν νύχτα τῆς ζωῆς.
Προσέξτε τί σχολεῖο ἀρετῆς εἶναι ὁ σταυρός. Κοιτάξτε ποὺ ὁδηγεῖ ἡ σταύρωση τοῦ Χριστοῦ τοὺς μιμητάς του· τοὺς ἀνεβάζει στὸν οὐρανό, τοὺς κάνει πολῖτες του οὐρανοῦ καὶ κληρονόμους τοῦ Χριστοῦ. Γιὰ πόση πορσκύνηση δὲν εἶναι ἄξιο γιὰ μένα τὸ δέντρο τοῦτο, γιὰ πόσους ἀσπασμούς, γιὰ πόσο σεβασμό! Πῶς ἐγώ βλέπω τὸ θεάμά του σὰν σκάλα ποὺ φτάνει στὸν οὐρανὸ καὶ πάνω της στηρίζεται ὁ Χριστός. Νεκρὸς αὐτὸς γιὰ τὴ δική μου ζωή, συγκρατιόταν ἀπὸ τὸ σταυρὸ σὰν ἄνρθωπος καὶ στηριζόταν μήπως ὑποχωρῶντας, ἐπειδὴ ἔμεινε χωρὶς ψυχή, πέση καὶ διαλυθῆ σὴ γῆ, αὐτὸς ποὺ μὲ τὴ θεότητα του συγκρατεῖ τὰ πάντα καὶ ἐμπνέει ζωὴ στοὺς νεκρούς. Καὶ πάνω σ’ αὐτὴν τὴ σκάλα ἀνέβαιναν καὶ κατέβαιναν ἄγγελοι. Ἀνέβαιναν κάπως ψηλότερα ἀπ’ αὐτὸν, ἐπειδὴ ὁ Ἰησοῦς ἦταν μικρότερος κάπως ἀπ’ αὐτοὺς καὶ ταπεινωμένος κάπως ἀπ’ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου. Καὶ γρήγορα πάλι κατέβαιναν μιὰ ἄπειρη κατάβαση βλέποντας ὁ σταυρωμένος νὰ ὑπερβαίνη κάθε ἀρχὴ καὶ κάθε ἐξουσία ἀγγελική. Τί ἄλλο παρὰ δημιουργός τους ἦταν καὶ δεσπότης καὶ Κύριος τῆς δόξας, ποὺ τὸν προσκυνοῦμε μὲ τὸν Πατέρα μαζὶ καὶ τὸ Πνεῦμα; Καὶ κάτω ἀπὸ τὴ σκάλα αὐτὴ κοιμᾶται τὸ χιλιόχρονο ὕπνο του ὁ Ἀδάμ, ὁ πατριάρχης τῆς οἰκουμένης, πατέρας ὅλων τῶν ζωντανῶν καὶ ἀρχηγὸς τῶν φυλῶν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ κόσμου. Καὶ ἔχει πέτρα γιὰ προσκεφάλι του, ἄν τόπος του Κρανίου ἀποκαλεῖται τὸ Λιθόστρωτο.
Ἀπὸ τὸ ὕψος τοῦτο σὲ ἄλλο ὔψος ἀνεβαίνει ὁ λόγος μου κι ἀκούει τὴ Δεσποτικὴ φωνὴ νὰ λέη· Ὅπως ὕψωσε τὸ φίδι ὁ Μωυσῆς στὴν ἔρημο. Ἔτσι πρέπει νὰ ὑψωθῆ κι ὁ Γιὸς τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ νὰ μὴ χαθῆ κανένας ποὺ πιστεύει σ’ αὐτὸν ἀλλὰ νὰ κερδίση τὴ παντοτινή ζωή. Πόσο μεγάλα τὰ ἔργα τοου Κυρίου. Κι εἶναι βαρεῖς οἱ διαλογισμοί σου. Δὲ θὰ τοὺς νιώση ἀνόητος ἄνθρωπος καὶ ὁ ἄμυαλος δὲ θὰ τοὺς καταλάβη. Ἤθλελα τώρα νὰ εἶναι παρόντες Ἰουδαῖοι καὶ Βογόμιλοι καὶ ν’ ἀκούσουν τὸ λόγο μου ποὺ ἐλέγχει τὴ δυσφήμησή τους γιὰ τὸν πανεύφημο σταυρό. Ἀλλὰ τί κοινὸ ὑπάρχει ἀνάμεσα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ καὶ στὰ σκυλιὰ τοῦτα μὲ τ’ ὁλάνοιχτο στόμα, ὅπως λέει ὁ προφήτης. Ἀλλὰ καὶ ὁ ψαλμὸς ἐμποδίζει τὴν πρόσκληση τούτων τῶν βεβήλων, πού κρίνει ὅτι Ἀνόητος Ἑβραῖος δὲ θὰ νιώση καὶ ἄμυαλος Βογόμιλος δὲ θ’ ἀντιληφθῆ. Θὰ μὲ κατηγορήσετε πρόσθετα κι ἐσεῖς, ἄν πάρω τὸ ψωμὶ τῶν παιδιῶν σας καὶ τὸ δώσω στὰ σκυλιά. Μ’ αὐτοὶ οἱ παμμίαροι ἄς πᾶνε στοὺς νοητοὺς κόρακες, σὰ θνησιαμαῖα ἀξιοθρήνητα κι ἄς τοὺς βγάλουν αὐτοὶ τὰ ψυχικὰ τους μάτια. Ἀληθινὰ δὲν ἀντιλήφθηκαν οὔτε ἔνιωσαν, ἀφοῦ περπατοῦνε μέσα στὸ σκότος.
Ἐσᾶς ὅμως, τὰ παιδιὰ τοῦ οὐράνιου Πατέρα, ἄς σᾶς θρέψωμε μὲ τὸ ψωμὶ ποὺ τρέφει τὶς ψυχές, ἀρτυμένο μὲ τὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ, ὄχι νὰ σᾶς διαλύση ἀλλὰ νὰ σᾶς συντηρήση. Ἄς μιλήση πάλι τό Εὐαγγέλιο. Καθώς ὁ Μωϋσῆς ὕψωσε τὸ φίδι στὴν ἔρημο, ἔτσι ἔπρεπε νὰ ὑψωθῆ ὁ Γιὸς τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ νὰ μὴ χαθῆ ὅποιος πιστεύει σ’ αὐτὸν ἀλλὰ νὰ ἔχει αἰώνια ζωή. Πρῶτα λοιπὸν ἄς ἀντιμετωπίσωμε τὸ πρᾶγμα μὲ ἀπορία. Γιατὶ ὅταν ὁ λαὸς δεχόταν τὰ δαγκώματα τοῦ φιδιοῦ καὶ πέθαινε, διέταξε ὁ Θεὸς νὰ ἀναθέσουν τὶς ἐλπίδες τους στὸ ὑψωμένο χάλκινο φίδι; Γιατὶ ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ προσατένιση μπῆκε ὁ θάνατος στὸν κόσμο καὶ στερηθήκαμε τὸ δέντρο τῆς ζωῆς; Καὶ γιατὶ ὁ Θεὸς δὲν ἐπέτρεψε ν’ ἀτενίζουν πρὸς τὸ μέρος τῆς σεβαστικιῆς ἐκείνης κιβωτοῦ, τῆς θαυματουργικῆς καὶ νὰ ἀντλοῦν τὴ θεραπεία; Καὶ ποῦ ἦταν τὸ ραβδὶ τοῦ Μωϋσῆ, ποὺ ἐξαφάνισε τὰ φίδια τῶν μάγων; Γιατί κι ἐκεῖνο δὲν ἐγινε ὅπως πρῶτα θηρίο γιὰ νὰ καταπιῆ τὰ φίδια τῆς ἐρήμου; Κι ἡ ἐντολὴ πάλι· Δὲ θὰ κάμης κανένα ὁμοίωμα οὔτε γιὰ τὰ οὐράνια οὔτε γιὰ τὰ γήινα, πῶς ἀκυρώθηκε ἀπὸ τὸ νομοθέτη καὶ δοξάζεται τὸ χάλκινο φίδι, πού δίνει ζωὴ μὲ ἁπλῆ προσατένιση;
Βλέπετε τὴ σειρὰ τῆς ἀπορίας πόσο εἶναι πολύπλοκη καὶ ἰσχυρὴ καὶ δυσκολοδιάκριτη; Ὤ βάθος τοῦ πλούτου καὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Ἀληθινὰ ἦταν καθωρισμένο πρὶν ἀπὸ τοὺς αἰῶνες τὸ μυστήριο τοῦ σταυροῦ. Καὶ δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ πραγματοποιηθῆ μὲ ἄλλο τρόπο ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων παρα μόνο μὲ τὸ σταυρό. Αὐτὸς εἶχε προτυπώσει τὴ σωτηρία πρῶτα στὸ μονογενῆ γιὸ τοῦ Ἀβραάμ, τὸν εὐλογημένο, ποὺ ἀπόχτησε μὲ ὑπόσχετη τοῦ Θεοῦ. Δεύτερο στὸν ὡραῖο σὲ ὅλα Ἰωσήφ. Ἀλλὰ ἐπειδὴ τὰ προσκιάσματα τοῦτα ἦσαν ἔνδοξα κι εἶχαν ἐπάνω τους τὰ διακριτικά, πὼς εἶχαν ἀποσπαστῆ ἀπὸ γένος εὐλογημένο καὶ μακαρισμένο, δὲ σταματᾶ ὡς ἐδῶ τὴν προτύπωση ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ποὺ μὲ τὸ χέρι του ζωγράφισε τὶς εἰκόνες σύμφωνα μὲ τὸν τελειόμορφο. Ἀλλὰ ἐπειδὴ γνώριζε ὅτι θὰ καταταχθῆ μαζὶ μὲ ἀνόμους καὶ θὰ λογαριαχθῆ μὲ τοὺς καταραμένους γιὰ τὸ σταυρικό του θάνατο, παίρνει μαζί μὲ τὰ ἄλλα καὶ τὸ προτύπωμα μὲ τὸ φίδι σὰ μιὰ μελανογραφία· γιατὶ αὐτὸ εἶναι ἀπὸ τοὺς καταραμένους καὶ μ’ αὐτὸ συμβολίζει τὴν εὐλογία τοῦ κόσμου. Γιατὶ πῆρε τὴ φύση μας, ποὺ δέχτηκε τὴν κατάρα καὶ τὴν παρουσιάζει σὰν αἰτία σωτηρίας καὶ πηγὴ ἀθάνατης ζωῆς. Ἄν καὶ χωρὶς ἁμαρτία ἐξομοιώνεται μὲ τὰ φίδια, δηλαδὴ τοὺς καταραμένους ἀνθρώπους καὶ τὸ χάλκινο φίδι γίνεται καλλίφωνος κύρηκας τῆς ἀναμαρτησίας τῆς σάρκας, χωρὶς θανατηφόρο δηλητήριο. Τὸ φίδι ἔχει τὸ δηλητήριο στὸ σῶμα του καὶ προκάλεσε τὴ βλάβη ὁ δόλιος ψίθυρος ποὺ προῆλθε ἀπ’ αὐτό. Ὁ Χριστὸς ὅμως δὲν ἔκαμε ἁμαρτία οὔτε βρέθηκε δόλος στὸ στόμα του καὶ σώζει τὸν κόσμο ἀπὸ τὴν καταστροφή.
Δηλητηριώδη τὰ δόντια τοῦ φιδιοῦ προκαλοῦν μελανό θάνατο, ἐνῶ τὰ δόντια του Χριστοῦ εἶναι λευκά, γάλα κατὰ τὴν προφητεία του Ἰακώβ· εἴτε γιατὶ ὁ λόγος του μᾶς ὁδηγεῖ στὴ γῆ ποὺ πηγάζει μέλι καὶ γάλα, τὴ νοητὴ Ἱερουσαλήμ· εἴτε γιατὶ δὲν ἐπιδέχεται τυπικὲς ἀπεικονίσεις. Γιατὶ τὸ γάλα μόνο ἀπ’ ὅλα τὰ ὑγρὰ δὲν μπορεῖ νὰ ἀπεικονίζη· οὔτε ν’ ἀντανακλᾶ σωματικὲς μορφές, ἐνῶ τὸ φίδι κάθε χρόνο ἀποβάλλει τὸ δέρμα του. Ὁ Χριστὸς ὅμως οὔτε εἶχε κάτι ποὺ ἰδιάζει στὸν παλαιὸ ἄνθρωπο, ποὺ φθείρεται μέσα στὶς ἀπατηλὲς ἐπιθυμίες, οὔτε ἄλλαζε ἀλλὰ ἔγινε νέος Ἀδάμ χωρὶς ἀμαρτία καὶ ἀρχηγὸς τῆς καινούργιας χτίσης. Μὲ τέτοια φύση ἀνεβαίνει πάνω στὸ σταυρὸ καὶ παρουσιάζει ἀπὸ κεῖ τὸν ἑαυτό του ἀθῶο καὶ ὅταν ἦλθε τὸ φίδι, ποὺ σέρνεται κάτω δὲ βρίσκει σ’ αὐτὸν καμμιὰ ἐνοχή. Γιατὶ ἦταν ὁλότελα ἀνώτερος ἀπὸ τὴν φαρμακερὴ κακία καὶ σκάζει τὸ φοβερὸ καὶ ὕπουλο φίδι, ποὺ καιροφυλακτεῖ νὰ μᾶς χτυπήση στὴ φτέρνα, σώζεται ὅμως ὁ Ἰσραήλ, ὁ νοῦς ποὺ νοεῖ τὸ Θεὸ, ἀναγνωρίζοντας τοῦτον Θεὸν, σωτηρία αἰωνία, ποὺ σταυρώθηκε κατὰ τὴ σάρκα, μὲ τὴ θεότητα του ὅμως ζωοποιεῖ τοὺς νεκρούς. Σ’ αὐτὸν ἐπαληθεύεται ὁλφάνερα ἡ προφητεία τοῦ Μωυσῆ ποὺ λέγει· θὰ δῆτε τη ζωή σας νὰ κρέμεται ἀπέναντί σας. Εἶχαν ἀνάγκη ὅποιοι δαγκώνονταν ἀπὸ φίδι καὶ πρωτύτερα νὰ ἀτενίζουν στὸ ὑψωμένο φίδι, γιατὶ δὲ χαριζόταν σ’ αὐτοὺς ἡ ζωὴ ἀλλιῶς παρὰ μονάχα ἀπὸ τὴν προσατένιση σ’ αὐτό.
Κι ἐμεῖς τώρα ποὺ στὰ μάτια μας μπροστὰ εἶναι ζωγραφισμένος ὁ Χριστός, συνοδεύομε τὸ θεσπέσιο Δαυΐδ στὴν ὑμνολογία του· Ὅλα τὰ μάτια εἶναι σ’ ἐσένα στραμμένα μ’ ἐλπίδα καὶ σὺ τοὺς δίνεις τροφή, ὅταν εἶναι ὥρα. Σφαγμένο καὶ κρεμασμένο τὸ ἀρνὶ τοῦ Θεοῦ δίνεις τροφὴ τὴ σάρκα σου σ’ ἐμᾶς, ποὺ σ’ ἐσένα ἀναθέσαμε τὶς ἐλπίδες τῆς σωτηρίας μας. Ἀνοίγεις τὰ χέρια σου ἁπλώνοντάς τα ἐπάνω στὸ σταυρὸ καὶ πλημμυρίζει κάθε ὕπαρξη μὲ τὴ χαρὰ τοῦ Πατέρα σου. Καὶ χαρὰ τοῦ Πατέρα σου εἶναι νὰ σωθοῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μὲ τὴν ἐθελούσια θυσία σου στὸ σταυρὸ καὶ νὰ φθάσουν στὴν ἐπίγνωση τῆς ἀλήθειας. Καὶ ἐπίγνωση τῆς ἀλήθειας εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πίστη σὲ σένα καὶ τὸν ἄναρχο Πατέρα καὶ τὸ ἄναρχο Πνεῦμα. Ποιός δὲ θὰ προσκυνήση τὸ ὅπλο τῆς σωτηρίας μας; Ποιός δὲ δοξολογεῖ τὸν καταλυτὴ τοῦ ἀνθρωποκτόνου Σατανᾶ; Αὐτὸ εἶναι φῶς ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ ποὺ ἀντανακλᾶ σ’ ἐμᾶς. Τὸ σκῆπτρο τοῦ Βασιλιᾶ εἶναι τὸ φῶς του σὰν λύχνος, ποὺ ὁδηγεῖ σ’ αὐτὸν ὅσους δὲν τὸν γνωρίζουν. Τοῦτο εἶναι σημάδι ποὺ δίνεται σ’ ὅσους φοβοῦνται τὸν Κύριο, γιὰ ν’ἀποφύγουν τὸ τόξο καὶ τὶς προσβολὲς τῶν δαιμόνων. Αὐτὸ εἶναι τὸ δένδρο τὸ φυτεμένο στὶς νεροσυρμὲς καὶ στὶς πηγὲς τῆς σωτηρίας. Σὲ καθε σημεῖο τῶν ἁγίων Γραφῶν μὲ ὕμνους ποτίζεται ὁ σταυρὸς καὶ ἔδωσε στὴν κανονικὴ ὥρα τὸν καρπὸ του, ὅταν εἶχε φυτευτῆ στὸ Λιθόστρωτο. Χαίρεται ὁ σταυρός μ’ ἐκείνους που ἀρνοῦνται ξεθυμασμένη καὶ πλαδαρὴ ζωὴ καὶ μένουν πιστοὶ στὴν τραχύτητα καὶ τὴ σκληραγωγία τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ. Κι ὁ καρπὸς τοῦ σταυροῦ εἶναι σγχώρηση ἁμαρτιῶν, ποὺ ἐχάρισε σὲ ὅσους πιστεύουν σ’ αὐτὸν ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ κρεμάστηκε σ’ αὐτὸν καὶ σηκώνει τὴν ἁμαρτία τοῦ κόσμου.
Ἀλλὰ ἐλᾶτε ὅλοι, ἄς προσκυνήσωμε τὸ ὑποπόδιο τοῦ βασιλιᾶ τῶν ὅλων Χριστοῦ. Ἄς προσπέσωμε θεληματικὰ, γιὰ νὰ μὴν τὸ πάθωμε ἀθέλητα, ὅταν ὁ Πατέρας κάμη τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Γιοῦ ὑποπόδιο τῶν ποδῶν του. Ἐμπρὸς λοιπὸν ἄς προσπέσωμε κι ἄς κλάψωμε μπροστᾶ στὸν Κύριο, ποὺ μᾶς ἔπλασε καὶ μᾶς ξαναέπλασε μὲ τὸ σταυρό του, ὅταν μὲ τὴν παρακοὴ καταστραφήκαμε, γιὰ νὰ μὴν κλάψωμε, ὅταν θὰ συγκλονισοῦν οἱ στρατιὲς τῶν οὐρανῶν καὶ θὰ φανῆ στὸν οὐρανὸ τὸ σημεῖο τοῦ Γιοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ θὰ θρηνήσουν ὅλες οἱ φυλὲς τῆς γῆς. Γιατὶ ὅπως προεῖπε ὁ ἀληθινὸς Θεός, Χριστός, θὰ προπεορευτῆ στὴν πομπὴ τῆς δευτέρας παρουσίας του ὁ σταυρὸς σὰ δοξασμένη βασιλικὴ σημαία, καὶ θὰ μάθουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τὸν Ἀδὰμ ὡς τὴ συντέλεια, ὅτι ὁ ἐσταυρωμένος Χριστὸς ἐρχεται νὰ κρίνη ζωντανοὺς καί νεκρούς. Ἄς προλάβομε τὴν ἐμφάνισή του μ’ ἐξομολόγηση. Ἄς γίνωμε οἰκεῖοι στὸ βασιλιὰ τῶν αἰώνων καὶ κριτὴ κάθε ὑπάρξεως, τὸ σταυρωμένο Χριστό, μὲ οἰκειότητα ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴ μίμηση. Καὶ μιμεῖται τὸ Χριστὸ ὅποιος ὑποκαθιστᾶ στὴ θεία σταύρωση τὶς δικὲς του σάρκες κι εἶναι σταυρωμένος γιὰ τὸν κόσμο καὶ νεκρός.
Κλεῖσε τὰ μάτια σου, ὅταν ἀπὸ κάπου τὰ προσβάλη κάτι ποὺ τὰ θέλγει καὶ ποὺ ἀπὸ τὴ βλαβερὴ ἡδονή του παρασύρει στὴν καταστροφή. Κλεῖσε τὸ στόμα σου, ὅταν ἐπιτεθῆ ἐναντίον σου ὁ ἁμαρτωλὸς διάβολος καὶ σὲ ἐρεθίζη νὰ ὑβρίζης καὶ καταλαλῆς τὸ διπλανό σου. Γίνου κουφός, ὅταν σὲ καταλαλοῦν καὶ σὲ βρίζουν καὶ ψάλλε μαζὶ μὲ τὸ Δαυΐδ νοερά· Ἐγὼ σὰ νὰ ἤμουν κουφὸς δὲν ἄκουγα καὶ σὰ νὰ ἤμουν ἄλαλος ποὺ δὲν ἀνοίγει τὸ στόμα του. Δέσε μὲ δεσμοὺς τὰ χέρια σου, γιὰ νὰ μὴν ἁπλώνωνται σὲ πράξεις ποὺ ζημιώνουν τὴν ψυχή καὶ σὲ ἁρπαγὴ πραγμάτων ποὺ δὲ σοῦ ἀνήκουν. Δέσε μαζὶ καὶ τὰ πόδια, ποὺ δοκιμάζουν νὰ τρέξουν σὲ ἀδιέξοδα βάραθρα καὶ μ’ ἕνα λόγο καθήλωσε καὶ χέρια καὶ πόδια ἀπὸ τὸ φόβο ἐκείνου, ποὺ γιὰ τὸ μολυσμένο ἔνδυμα τῆς ψυχῆς του, ἀφοῦ τοῦ ἔδεσαν χέρια καὶ πόδια τὸν πέταξαν στὴν κόλαση. Ἄν μὲ τέτοιο τρόπο σταυρωθῆς μαζὶ μὲ τὸ Χριστό, θὰ συνδοξαστῆς μὲ ἐκεῖνον μέσα στὴν δόξα τοῦ Πατέρα του μαζὶ μὲ τοὺς ἁγίου ἀγγέλους. Τότε θὰ προσκυνήσης κατὰ τελειότερο τρόπο καὶ πνευματικώτερο τὸν πολυπόθητο σταυρὸ τοῦ Κυρίου καὶ θὰ τὸν δῆς ν’ ἀκτινοβολῆ ἡλιακὲς ἀκτῖνες καὶ νὰ περιτριγυρίζεται ἀπὸ τὰ ἀγγελικὰ τάγματα. Θὰ τὸν δῆς νὰ δίνη τὸ σύνθημα στοὺς πιστοὺς, γιὰ ν’ ἀκολουθήσουν τὸ βασιλιά, νὰ μᾶς χωρίζη ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς καὶ νὰ μᾶς καλῆ ὅλους νὰ κληρονομήσωμε τὴν βασιλεία, ποὺ δὲν χρειάζεται διαδοχή. Αὐτὴν μακάρι ὅλοι ἐμεῖς νὰ ἐπιτύχωμε μὲ τὴ δύναμη τοῦ Χριστοῦ καὶ Θεοῦ μας, στὸν ὁποῖο ἁρμόζει κάθε δοξολογία, τιμὴ καὶ προσκύνηση μαζὶ μὲ τὸν ἄναρχο Πατέρα του, τὸ πανάγιο καὶ ἀγαθὸ καὶ ζωοποιὸ Πνεῦμα τώρα καὶ στοὺς ἀτελεύτητους αἰῶνες. Ἀμήν.
|
Μητροπολίτου Τρίκκης καὶ Σταγῶν Διονυσίου
Πατερικὸν Κυριακοδρόμιον
Τόμος Δεύτερος
Ἀθῆναι 1969
Πατερικὸν Κυριακοδρόμιον
Τόμος Δεύτερος
Ἀθῆναι 1969
σελ.181-192
Η πατερική παράδοση επεσήμανε την αλήθεια αυτή, όπως για παράδειγμα την εκφράζει ο μεγάλος Ισαάκ ο Σύρος: «Μην ονομάζεις τον Θεό δίκαιο. Διότι η δικαιοσύνη του Θεού δεν γνωρίζεται στα έργα σου… Πώς θα ονομάσεις τον Θεό δίκαιο, όταν διαβάζεις στο ευαγγέλιο για τον μισθό των εργατών; Φίλε, λέγει, δεν σε αδικώ, θέλω να δώσω και σ’ αυτόν τον τελευταίο όσα έδωσα και σ’ εσένα. Εάν ο οφθαλμός σου είναι πονηρός, όμως εγώ είμαι αγαθός. Πώς θα ονομάσει κανείς δίκαιο τον Θεό, όταν διαβάζει στο ευαγγέλιο τα περί του ασώτου υιού, που εσκόρπισε τον πατρικό πλούτο σε ασωτείες, και όταν έδειξε μόνο κατάνυξη, πώς έτρεξε ο πατέρας και έπεσε στον τράχηλό του, και του έδωσε εξουσία πάνω σ’ όλον τον πλούτο…Πού είναι η δικαιοσύνη του Θεού; Διότι ήμασταν αμαρτωλοί, και ο Χριστός απέθανε για χάρη μας;»
2. Με τη θεία Κοινωνία. Η μετοχή του ανθρώπου στον Σταυρό δεν σταματά με το βάπτισμα και το συνακόλουθο βεβαίως χρίσμα. Συνεχίζεται διαρκώς με την εν μετανοία μετοχή του πιστού στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Διότι η Θεία Ευχαριστία προσφέρει τη διακράτηση και την αύξηση της χάρης του Θεού, που εισήλθε στο βάθος της ψυχής διά του βαπτίσματος. Έτσι χωρίς το σώμα και το αίμα του Χριστού ο πιστός αδυνατίζει και μαραίνεται πνευματικά, που σημαίνει ότι οι δωρεές του Σταυρού με την Θεία Ευχαριστία ανανεώνονται και πολλαπλασιάζονται.
Ο Σταυρός του Χριστού αποτελεί τη σωτηρία μας. Αυτός είναι η ωραιότητα της Εκκλησίας και η καθέδρα της ορθοδόξου θεολογίας. Κατά τον υμνογράφο «Σταυρός ο φύλαξ πάσης της οικουμένης, Σταυρός η ωραιότης της Εκκλησίας, Σταυρός βασιλέων το κραταίωμα, Σταυρός πιστών το στήριγμα, Σταυρός αγγέλων η δόξα και των δαιμόνων το τραύμα». Δεν έχουμε παρά να Τον ζούμε καθημερινά με τον τρόπο που είπαμε. Η καθημερινή διαπίστωσή μας θα είναι η συνεχής μεταμόρφωσή μας, όχι από πλευράς ασφαλώς φύσεως, αλλά από πλευράς τρόπου ζωής. Με τον τρόπο αυτό θα ανήκουμε και εμείς σε εκείνους που χαρμονικά θα προσμένουν το «σημείον» του Υιού του ανθρώπου, τον Σταυρό, όταν ως σύμβολό Του θα εμφανιστεί κατά τη Δευτέρα Του Παρουσία.
