ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ

Άγιος Κοσμάς ο Μελωδός επίσκοπος Μαϊουμά 

Πολλά οφείλει η Εκκλησία στα Μοναστήρια και στους μοναχούς και μαζί με τ' άλλα, ότι τα Μοναστήρια στην εποχή της ακμής των υπήρξαν τα κέντρα των γραμμάτων και των τεχνών. Από τα Μοναστήρια βγήκαν οι μεγάλοι θεολόγοι, οι διδάσκαλοι, οι ποιηταί και υμνογράφοι. 

Ένας τέτοιος είναι ο άγιος Κοσμάς, Επίσκοπος Μαϊουμά, του οποίου η Εκκλησία σήμερα γιορτάζει την μνήμη. Ο άγιος Κοσμάς είναι θετός αδελφός του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού. Μεγάλωσαν και μορφώθηκαν μαζί στο ίδιο σπίτι οι δύο γιοι, εμόνασαν στο ίδιο μοναστήρι, στη Λαύρα του αγίου Σάββα, κι είναι κι οι δύο από τους μεγάλους υμνογράφους και μελωδούς της Εκκλησίας.

Βιογραφία
Ο Άγιος Κοσμάς ο Μελωδός ανατράφηκε από τον ευσεβή Σέργιο, που ήταν πατέρας του Ιωάννη του Δαμασκηνού.
Ο Σέργιος ήταν υπουργός οικονομικών τού Χαλίφη των Αράβων. Ο Ιωάννης και ο Κοσμάς είχαν αγάπη και έφεση προς την μάθηση είτε αυτή αφορούσε τις επιστημονικές γνώσεις είτε τις ιερές γνώσεις της θρησκείας μας. Γι' αυτό το λόγο ο Σέργιος προσπαθούσε να τους βρει ένα σοφό δάσκαλο.
Η ευκαιρία που έψαχνε παρουσιάστηκε όταν οι Άραβες σε μία λεηλασία που έκαναν στη Σικελία έπιασαν αιχμάλωτο τον μοναχό Κοσμά από την Καλαβρία. Ο Σέργιος τον ελευθέρωσε και του πρόσφερε την φιλοξενία του με αντάλλαγμα να διδάξει τους υιούς του. Ο Κοσμάς ήταν άνδρας εγκυκλοπαιδικώτατος, είχε σπουδάσει Θεολογία, Φιλολογία, Μαθηματικά και ήταν ικανός να διδάξει φιλοσοφία και ρητορική. Γνώριζε επίσης μουσική και ποίηση. Υπό την καθοδήγησή του λοιπόν ο Ιωάννης και ο Κοσμάς προέκοψαν λαμπρώς.
Μετέβησαν στα Ιεροσόλυμα, όπου έγιναν δεκτοί από τη Μονή τού Αγίου Σάββα. Ο Κοσμάς μετά από προτροπή του Πατριάρχη των Ιεροσολύμων χειροτονήθηκε το 743 μ.Χ. επίσκοπος Μαϊουμά, η οποία αρχαιότερα ονομαζόταν Ανδήδων και ήταν παραθαλάσσια πόλη στην Παλαιστίνη. Διετέλεσε τα καθήκοντά του με επιμέλεια και ευσυνειδησία.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΜΕΛΩΔΟΥ 
Ποίημα Μοναχού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου 
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Οὐράνιον ἅμιλλαν, διατυπῶν ἐν σαρκί, ἐπίγειον αἴνεσιν, τῷ ἐν ὑψίστοις θεῶ, πανσόφως συνήρμοσας, σὺ γὰρ ὥσπερ κιθάρα, τῆς εὐσήμου σοφίας, ἤνεσας ὑψηγόρως, τοῦ Σωτῆρος τὴν δόξαν. Διὸ σὲ Κοσμᾶ θεηγόρε, ὕμνοις γεραίρομεν. 

Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός - Άγιος Κοσμάς ο Μελωδός

 

Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γεννήθηκε στη Δαμασκό από χριστιανούς γονείς το τέλος του 7^ου αιώνα. Ο πατέρας του, Σέργιος Μανσούρ, είχε το αξίωμα του λογοθέτη (αρχιγραμματέα) και αντιπροσώπου των χριστιανών στους Άραβες χαλίφες. Επειδή ήταν πλούσιος, υιοθέτησε ένα ορφανό από τα Ιεροσόλυμα, τον Κοσμά, τον μετέπειτα μελωδό και επίσκοπο Μαϊουμά της Γάζας. Την εκπαίδευση και των δύο ανέθεσε σ’ ένα διδάσκαλο, πού ονομαζόταν κι εκείνος Κοσμάς, καταγόταν από την Καλαβρία της Ιταλίας, και είχε αγοραστεί ως αιχμάλωτος δούλος από την αγορά της Δαμασκού. Αυτός τους δίδαξε την θύραθεν και την χριστιανική παιδεία. Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Ιωάννης ανέλαβε το αξίωμα του λογοθέτου στην υπηρεσία του Χαλίφη Χισάμ (724). Από τη θέση αυτή προστάτεψε πολλές φορές τους χριστιανούς, παρά τους γογγυσμούς των μουσουλμάνων.

    Το 763 ο Ιωάννης και ο Κοσμάς πήγαν στη Λαύρα του Αγίου Σάββα, στην οποία ήταν ήδη ο διδάσκαλος τους Κοσμάς. Σύμφωνα με την μοναχική τάξη ο Ιωάννης εμπιστεύτηκε τον εαυτό του σ’ ένα έμπειρο γέροντα μοναχό, ο οποίος για να τον δοκιμάσει του απαγόρευσε να ενασχολείται στο εξής με την θύραθεν παιδεία, πού είχε πάρει στον κόσμο. Του επέβαλε να «ασκεί σιωπήν μετά συνέσεως». Τον κανόνα αυτό τήρησε ο Ιωάννης μέχρι ότου κάποιος  φίλος του μοναχός του ζήτησε να συνθέσει ένα επιθανάτιο άσμα για τον αδελφό του, πού είχε πεθάνει. Τότε έγραψε ο Ιωάννης το νεκρώσιμο ιδιόμελο του Γ΄ ήχου, στο οποίο τονίζει τη σχετικότητα των ανθρώπινων πραγμάτων, πού δε συνοδεύουν τον άνθρωπο μετά το θάνατο «πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα, όσα ούχ υπάρχει μετά θάνατον· ου παραμένει ο πλούτος, ου συνοδεύει η δόξα· επελθών γαρ ο θάνατος, ταύτα πάντα εξηφάνισται. Διό Χριστώ τω αθάνατω Βασιλεί βοήσωμεν· τον μεταστάντα εξ ημών ανάπαυσον ένθα πάντων εστίν ευφραινομένων η κατοικία». Όταν ελέγχτηκε από τον γέροντά του για την παρακοή, έδειξε τόση ταπείνωση και υπακοή, ώστε κατασυγκινημένος του έδωσε την ελευθερία για ενασχόληση στις πνευματικές μελέτες.

Άγιος Κοσμάς ο Μελωδός, εορτάζει σήμερα 14 Οκτωβρίου

Από Dogma

                     

           

                                                     

         Άγιος Κοσμάς ο Μελωδός, τη μνήμη του οποίου τιμά σήμερα 14 Οκτωβρίου, ήταν επίσκοπος Μαϊουμά.

 

     

Ο Άγιος Κοσμάς ο Μελωδός ανατράφηκε από τον ευσεβή Σέργιο, που ήταν πατέρας του Ιωάννη του Δαμασκηνού. Ο Σέργιος ήταν υπουργός οικονομικών τού Χαλίφη των Αράβων. Ο Ιωάννης και ο Κοσμάς είχαν αγάπη και έφεση προς την μάθηση είτε αυτή αφορούσε τις επιστημονικές γνώσεις είτε τις ιερές γνώσεις της θρησκείας μας. Γι’ αυτό το λόγο ο Σέργιος προσπαθούσε να τους βρει ένα σοφό δάσκαλο. Η ευκαιρία που έψαχνε παρουσιάστηκε όταν οι Άραβες σε μία λεηλασία που έκαναν στη Σικελία έπιασαν αιχμάλωτο τον μοναχό Κοσμά από την Καλαβρία. Ο Σέργιος τον ελευθέρωσε και του πρόσφερε την φιλοξενία του με αντάλλαγμα να διδάξει τους υιούς του. Ο Κοσμάς ήταν άνδρας εγκυκλοπαιδικώτατος, είχε σπουδάσει Θεολογία, Φιλολογία, Μαθηματικά και ήταν ικανός να διδάξει φιλοσοφία και ρητορική. Γνώριζε επίσης μουσική και ποίηση. Υπό την καθοδήγησή του λοιπόν ο Ιωάννης και ο Κοσμάς προέκοψαν λαμπρώς. Μετέβησαν στα Ιεροσόλυμα, όπου έγιναν δεκτοί από τη Μονή τού Αγίου Σάββα. Ο Κοσμάς μετά από προτροπή του Πατριάρχη των Ιεροσολύμων χειροτονήθηκε το 743 μ.Χ. επίσκοπος Μαϊουμά, η οποία αρχαιότερα ονομαζόταν Ανδήδων και ήταν παραθαλάσσια πόλη στην Παλαιστίνη. Διετέλεσε τα καθήκοντά του με επιμέλεια και ευσυνειδησία.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Ὀρθοδοξίας ὁδηγέ, εὐσεβείας Διδάσκαλε καὶ σεμνότητος, τῆς Οἰκουμένης ὁ φωστήρ, τῶν Μοναζόντων θεόπνευστον ἐγκαλλώπισμα, Κοσμᾶ σοφέ, ταῖς διδαχαῖς σου πάντας ἐφώτισας, λύρα τοῦ Πνεύματος. Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

ΟΣΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ

 

Ὁ Κοσμᾶς ὁ Μελωδός, κατ' ἐξοχήν ἐπονομασθείς, Ἱεροσολυμίτης δέ καί Ἁγιοπολίτης, ἐμόνασε στή μονή τοῦ Ἁγίoυ Σάββα με ετὰτοῦ ἰσαδέλφου φίλου αὐτοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ καί διετέλεσε Ἐπίσκοπος Μαϊουμᾶτῆς Γάζης (750 μ.Χ.). Ὀρφανὸς ὢν υἱοθετήθηκε ὑπὸ τοῦ Σεργίου, πατρὸς τοῦ φωστῆρος τῆς Δαμασκοῦ καὶ συνεσπούδασε μετὰ τοῦ Ἰωάννου κοντά στόν σοφό Κοσμᾶ τόν ἐξ Ἰταλίας, τόν Ξένο ἢ Ἱκέτη καὶ Ἀσύγκριτο ἐπικαλούμενο. Ὁ ἱερὸς Κοσμᾶς συνέγραψε πολλοὺς Κανόνες καὶ πολλὰ Τροπάρια. Μεταξὺ τῶν πανηγυρικῶν Κανόνων αὐτοῦ τὴν ὑπέροχη θέση κατέχει ὁ στὴν Χριστoῦ Γέννηση «Χριστὸς γεννᾶται δοξάσατε», ληφθείς αὐτολεξεὶ ἐκ τῆς ἀρχῆς τοῦ πανηγυρικοῦ λόγου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, μελισθείς δὲεἰς ἦχον α΄· τόν β΄ ἦχο ἐχρησιμοποίησε στὴν δεύτερη ἑορτὴ τοῦ Κυρίoυ, τὰ Θεοφάνεια· τόν γ΄ ἦχο στὴν τρίτη ἑορτὴ τοῦ Κυρίου, τὴν Ὑπαπαντή· τόν δ ΄ἦχο στὴν τέταρτη ἑορτή, τὰ Βαΐα. Στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν παραλείπων τὸν πλ. α΄ ἦχοὡς πανηγυρικό, χρησιμοποιεῖ τόν β΄ καὶ πλ. β΄ ἦχο κατακόρως, ὡς ὄντων ἀμφοτέρων πενθίμων ἤχων. Στήν ἑορτὴτῆς Πεντηκοστῆς γίνεται χρήση τοῦ Βαρέως ἤχου, στήν δὲτελευταία ἑορτή, στήν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τοῦ πλ. δ΄. Ἀκόμη ἐποίησε καὶ κανόνες στὴν Μεταμόρφωση τοῦ Σωτῆρος «Χοροὶ Ἰσραὴλ ἀνίκ μοις ποσί», στὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου «Πεποικιλμένη τῇ θείᾳ δόξῃ» καὶ ἄλλους πολυάριθμους, στούς ὁποίους λεπτομερῆ ἑρμηνεία ἐποίησαν οἱ Γρηγόριος ὁ Κορίνθου, Θεόδωρος ὁ Πτωχοπρόδρομος καὶ Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Τὰ γιά κάθε ἡμέρα τῆς ΜεγάληςἙβδομάδος βραχύτερα ποιήματα, τὰ ὀνομαζόμενα κατὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν ὠδῶν Διώδιον, Τριώδιον, Τετραώδιον, ἑρμήνευσαν οἱ Στουδίτες Θεόδωρος καὶ Ἰωσὴφ κατὰ μίμησιν τῶν ὁποίων οἱ ἴδιοι συνέγραψαν Τριώδια σέ ἄλλες ἡμέρες τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

Ὁ Ἅγιος Κοσμᾱς ἀνήκει στούς μεγάλους δημιουργούς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ποίησης. Κύριο χαρακτηριστικό τῆς ποίησής του εἶναι ὁ ρυθμός. Ὁ ρυθμός τόν ἀναδεικνύει ὑμνογράφο καί μελωδό, διότι δέν συνθέτει μόνο τά ποιήματά του, ἀλλά καί τά μελοποιεῖ. Ὁ Ἅγιος ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό 750 μ.Χ. καί ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τή μνήμη του στίς 14 Οκτωβρίου.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ

  Χριστός γεννᾶ ται...          [  2΄ 25΄΄]

Α΄ Ὠδή τῶν Κανόνων σέ ἦχο α΄. Ψάλλει ὁ Θρασύβουλος Στανίτσας, Ἄ ρχων Πρωτοψάλτης τ ῆ ς Μ.τ.Χ.Ε.

ΙΑΚΩΒΟΣ ΕΔΕΣΣΗΣ

Ὁ Ἰάκωβος, Ἐπίσκοπος Ἐδέσσης (710 μ.Χ.), συνέταξε ὕμνους κατὰ τοὺς ὀκτὼ ἤχους.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΑΒΒΑΪΤΗΣ

Ὁ Στέφανος Σαββαΐτης ἐμόνασε στή μονή τοῦ Ἁγίου Σάββα καί ἀποκαλεῖται Ἁγιοπολίτης. Ὡς μοναχός ἀσκήτεψε καί στήν Ἱερουσαλήμ, ὡς σύγχρονος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Ἐμελούργησε πολλοὺς ἀσματικοὺς κανόνες, τροπάρια καὶ πένθιμους ὕμνους στὸν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη τό 790 μ.Χ.

ΗΛΙΑΣ Ο ΚΡΗΤΗΣ